tag:blogger.com,1999:blog-35335430623715730522024-03-07T06:33:48.682+03:00هدوء البحرmayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.comBlogger203125tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-64878372260501182832019-12-20T08:38:00.000+03:002019-12-20T08:38:03.528+03:00تلخيص ضوابط تعارض الجرح والتعديل في صفحة واحدة<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3kBx7KytxjH5ovlz91lzu-IG4EUBZxT-L-bW6fZ1anp9NPz3T90S5Uw5QFvytAFjBTweA9Veknper6_dtFUWkw8Z-mmJD6auPSw_u3TMky58gg6nUMuc5nKiQEiOFh4X3rv-DKMj7Db4E/s1600/%25D8%25B6%25D9%2588%25D8%25A7%25D8%25A8%25D8%25B7+%25D8%25AA%25D8%25B9%25D8%25A7%25D8%25B1%25D8%25B6+%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25AC%25D8%25B1%25D8%25AD+%25D9%2588%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25AA%25D8%25B9%25D8%25AF%25D9%258A%25D9%2584.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="680" data-original-width="478" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3kBx7KytxjH5ovlz91lzu-IG4EUBZxT-L-bW6fZ1anp9NPz3T90S5Uw5QFvytAFjBTweA9Veknper6_dtFUWkw8Z-mmJD6auPSw_u3TMky58gg6nUMuc5nKiQEiOFh4X3rv-DKMj7Db4E/s1600/%25D8%25B6%25D9%2588%25D8%25A7%25D8%25A8%25D8%25B7+%25D8%25AA%25D8%25B9%25D8%25A7%25D8%25B1%25D8%25B6+%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25AC%25D8%25B1%25D8%25AD+%25D9%2588%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25AA%25D8%25B9%25D8%25AF%25D9%258A%25D9%2584.png" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br /></div>
maymaykhaled1@gmail.comhttp://www.blogger.com/profile/04096528162019286490noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-2902940185560401682018-08-23T14:17:00.001+03:002018-08-23T14:17:26.747+03:00خطوة أولى نحو الثقافة<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<style type="text/css">
p.p1 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; font: 16.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000; min-height: 19.0px}
p.p2 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: center; font: 16.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p3 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 16.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000; min-height: 19.0px}
p.p4 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 16.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
span.s1 {font-kerning: none}
span.s2 {text-decoration: underline ; font-kerning: none}
</style>
<br />
<div class="p1">
<br /></div>
<div class="p1">
<span style="-webkit-text-stroke-width: initial; font-size: large; text-align: justify;">في غضون دقائق معدودة يمكنك البحث عن المعلومة، والوصول للمراجع والحصول على الصور ومراسلة المؤلفين.</span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">حيث تتوافر المعلومات في شبكة الانترنت بشكل مذهل، هذا إذا تغافلنا عن المكتبات وما تحتويه من كتب وأبحاث ورسائل ومخطوطات ونحوها، كل هذا الزخم من المعلومات جعل المتابع يحاول جاهدا أن يكون على اطلاع بما يجري حوله، ومع كثرة هذه المعلومات ينسى الأولويات، فيجد نفسه لم يحقق الأثر المتوقع، بل إنه في أحسن الأحوال<span class="Apple-converted-space"> </span>صار كالجهاز الذي بين يديه يحفظ المعلومة ولا يطبقها.<span class="Apple-converted-space"> </span></span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">السؤال الذي يطرح نفسه.. لماذا لم يجعلنا التطور المعلوماتي أكثر علما وعملا؟</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">لو رجعنا إلى عهد الصحابة، نجد المجتمع الأمّي الذي استطاع بفطرته الصافية العمل بخطوات بطيئة أوصلتهم لغايتهم، وكأنما تعلموا من بيئتهم الصحراوية التؤدة والصبر في قطع المفازات. يمكننا أن نجعل من موقفهم في تعلم القرآن الكريم نموذجا في التعلم والتطور والرقي، قال عبد الله بن مسعود رضي الله عنه: ( كنا لا نتجاوز عشر آيات حتى نتعلمهن ونعمل بهن، ونعلّمهن، ونعلم حلالهن وحرامهن، فأوتينا العلم والعمل ).</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">فنستخلص من كلماته أربع خطوات في التعلم:</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">١- التعلّم.</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">٢- العمل.</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">٣- التّعليم.</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">٤- تعلّم مزيد من التفاصيل.</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">الخطوة الأولى هي التعلّم، فهو وسيلة للوصول إلى غاية، ثم يأتي بعدها العمل والتعليم.</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">إن الخطأ الذي نمارسه اليوم هو أننا نجعل العلم هدفا، وجمع المعلومات غاية، فنجد البعض يعلم الكثير من المعلومات ولا يطبقها، ينتقد كثيرا ويعمل قليلا.</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">وهذا ما أشار إليه علي عزت بيغوفيتش في كتابه هروبي إلى الحرية حيث قال:<span class="Apple-converted-space"> </span></span></span></div>
<blockquote class="tr_bq">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">القراءة المبالغ بها لا تجعل منا أذكياء، بعض الناس يبتلعون الكتب، وهم يفعلون ذلك بدون فاصل للتفكير الضروري، وهو ضروري لكي يُهضم المقروء ويبني ويتبنى ويفهم.</span></span></blockquote>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">وأخيرا وليس آخرا.. علينا أن نجعل العلم وسيلة نحو الغاية وهي العمل، ثم نعلمها لغيرنا فيرتقي المجتمع كله</span></span><span style="-webkit-text-stroke-width: initial; font-size: large;">.</span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl" style="text-align: left;">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">وللحديث بقية،،</span></span></div>
<br /></div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-43599577153612889392018-04-03T17:40:00.000+03:002018-04-04T17:44:44.443+03:00بركة القرآن<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<span style="font-size: large;">كلمة في حفل تخريج حافظات القرآن الكريم</span><br />
<span style="font-size: large;"><br /></span>
<div style="text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><b>بعنوان: بركة القرآن</b></span></div>
<div style="text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<style type="text/css">
p.p1 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 14.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p2 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 14.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000; min-height: 17.0px}
span.s1 {font-kerning: none}
</style>
<br />
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">بسم الله والحمد لله والصلاة والسلام على أشرف خلق الله وعلى آله وصحبه ومن والاه،،</span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">أما بعد،،</span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">يقول الله تعالى:</span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">“وهذا كتاب أنزلناه <b>مبارك</b> فاتبعوه”</span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">وصف الله سبحانه وتعالى هذا القرآن بأنه مبارك..</span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">مبارك: أي كثير خيره، دائم نفعه، يبشر بالثواب ويزجر عن القبيح..</span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">للقرآن بركة تشمل كل ما اتصل به..</span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">فقد أنزل الله سبحانه وتعالى القرآن في مكة فصارت حرما آمنا.. والصلاة فيه أفضل من مئة ألف صلاة..</span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">وأُنزل القرآن على محمد صلى الله عليه وسلم فكان سيد الرسل..</span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">وقد كان نزول القرآن في شهر رمضان فكان خير الشهور.</span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">نزل تحديدا في ليلة القدر فكانت خير الليالي.</span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">أما البركة التي تنال قارئ القرآن..</span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">فإن له بكل حرف حسنة، والحسنة بعشر أمثالها، إلى أضعاف لا يعلمها إلا الله سبحانه وتعالى..</span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">ومن قرأ القرآن حلت بركته على بيته وأهله، وفرّت الشياطين منه..</span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">يقول أبو هريرة رضي الله عنه: (البيت إذا تُلي فيه كتاب الله اتسع بأهله، وكثر خيره، وحضرته الملائكة، وخرجت منه الشياطين).</span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">أما بركته على عقول آهل القرآن..</span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">فإن قارئ القرآن يُمتع بعقله ولو طال عمره، وتزداد بصيرته ولا يفقد ذاكرته..<span class="Apple-converted-space"> </span></span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">قال بعض السلف: من حَفِظ القرآن مُتِّع بعقله.</span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">وما اجتمع قوم على قراءة القرآن إلا نزلت عليهم السكينة وغشيتهم الرحمة وحفتهم الملائكة وذكرهم الله فيمن عنده..</span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">تتعدد الطاعات وتتفاوت مراتب الأعمال ..</span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">ويصطفي الله من بينها أقل القرآن حيث نسب الله لنفسه أهل القرآن</span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">وقال فيهم رسول الله صلى الله عليه وسلم: هم أهل الله وخاصته..</span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">ومن بركة القرآن أن علومه لا تنضب، وفوائده لا تنتهي ومازال العلماء ينهلون منه.. وكلما تدبره قارئ القرآن كلما فتح الله عليه من عنده..</span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">ومن بركة القرآن أن وظيفةَ معلمهِ ومحفظهِ تعد من أشرف الوظائف..<span class="Apple-converted-space"> </span></span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">حيث قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: “ خيركم من تعلم القرآن وعلمه”.</span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">ومن بركة القرآن أنه يشفع لصاحبه يوم القيامة..</span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">وليس ذلك فحسب..</span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">بل إن بركة القرآن تستمر حتى ترتقي بقارئ القرآن في الدرجات العلى من الجنة ..</span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">إن قارئ القرآن وحافظه ومتدبره في ربيع دائم، قلبه مطمئن وروحه متنعمة..<span class="Apple-converted-space"> </span></span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">يتقلب في رضوان الله في الدنيا قبل الآخرة..</span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">لا يشعر بوحشه ولا يضيق بخلوه..</span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">أُنسه بالقرآن..<span class="Apple-converted-space"> </span>هو راحته وشغله ونعيمه..</span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">اللهم اجعلنا من أهل القرآن الذين هم أهل الله وخاصته..</span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">اللهم وفقنا لخدمة أهل القرآن</span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">اللهم إننا اجتمعنا في هذه القاعة لتكريم أهل القرآن</span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">اللهم أكرم كل من حفظ القرآن</span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">وكل معلمة عملت في تحفيظ القرآن</span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">وكل إدارية عملت في خدمة أهل القرآن</span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">وإدارة المركز من مديرة ووكيلات</span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">وأخواتنا عاملات النظافة وحارس الأمن</span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">وهذا البلد المبارك الذي احتضن حلقات القرآن</span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">اللهم ارحمنا بالقرآن.. واجعله لنا إماما ونورا وهدى ورحمة ..</span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">ربنا آتنا في الدنيا حسنة وفي الآخرة حسنة وقنا عذاب النار وصلى الله على سيدنا ونبينا محمد وعلى آله وأصحابه الأخيار وسلم تسليما كثيرا.</span></span></div>
<br /></div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-82599819020267313552017-06-29T08:56:00.002+03:002017-06-29T09:29:51.162+03:00عقلي وعقلك<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiUJQfPSuRfRhQBgvo1TUnJGkfDSo9KohqCm93vaw1Hgq4-IPWyAPECWMGlg5LKex-v07uVEI9cIlutTgpuISwakgB2c3akYUpaQsYLwhzBMxOLQWZsYSSzPFhn14vmLqLi5hQAUwzG_3H1/s1600/Nawafez603.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="592" data-original-width="400" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiUJQfPSuRfRhQBgvo1TUnJGkfDSo9KohqCm93vaw1Hgq4-IPWyAPECWMGlg5LKex-v07uVEI9cIlutTgpuISwakgB2c3akYUpaQsYLwhzBMxOLQWZsYSSzPFhn14vmLqLi5hQAUwzG_3H1/s320/Nawafez603.png" width="216" /></a></div>
<div style="text-align: left;">
سلامة موسى</div>
<div style="text-align: justify;">
كتاب ممتع يحلل كثير من السلوكيات لأفراد المجتمع بأسلوب مبسط، مشكلته في الأخطاء الإملائية الكثيرة جدا، كما أنه يستخدم أحيانا مصطلحات غير دارجة للجميع قد تكون علمية وأحيانا عامية معرّبة.</div>
<div style="text-align: justify;">
المؤلف يجعلك تنتبه للأسباب التي تنشأ منها العادات، والظروف التي تشكل الشخصيات على اختلافها.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: center;">
يمكنكم قراءة الكتاب عبر الإنترنت على الرابط التالي</div>
<div style="text-align: center;">
<a href="https://drive.google.com/file/d/0B3RjJgUYkAU3U2Z3XzZ5UzZmbVU/view" target="_blank">( من هنا )</a></div>
</div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-4663076591377501662017-05-06T17:21:00.000+03:002017-07-05T13:32:54.658+03:00نبذة عن الكتب التسعة في الحديث النبوي الشريف<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<div class="p1" dir="rtl">
<b><span style="font-size: small;">أولا: الكتب الستة:</span></b></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span class="s2"><b><span style="font-size: small;">١- صحيح البخاري </span></b></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s2"><b><span style="font-size: small;">الجامع المسند الصحيح المختصر من أمور رسول الله ﷺ وسننه وأيامه</span></b></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">عدد الأحاديث بالمكرر: ٧١٦٧</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">محمد بن إسماعيل بن إبراهيم بن المغيرة البخاري الجعفي. </span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s3">أبو عبد الله </span><span class="s4">، </span><span class="s2">ولد في بخارى ١٩٤هـ ، وتوفي سنة ٢٥٦هـ.</span></span></div>
<div class="p7" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">دفعه إلى ذلك ما بينه بقوله: " كنا عند إسحاق بن راهويه فقال: لو جمعتم كتاباً مختصراً لصحيح سنة رسول الله ﷺ فوقع ذلك في قلبي فأخذت في جمع الجامع الصحيح " فقام بانتقاء هذه المادة من ستمائة ألف حديث، واستغرق ذلك منه ستة عشرة سنة.</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">كتبه الأخرى: الأدب المفرد، التاريخ الكبير، والأوسط والصغير. الضعفاء.</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s2"></span></span><br />
<a name='more'></a><span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s2"><b><span style="font-size: small;">٢- صحيح مسلم </span></b></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s2"><b><span style="font-size: small;">المسند الصحيح المختصر من السنن بنقل العدل عن العدل إلى رسول الله ﷺ</span></b></span></div>
<div class="p11" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">عدد أحاديثه بدون المكرر نحو ٤٠٠٠ حديثا، وبالمكرر نحو ٧٢٧٥ حديثًا.</span></span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">مسلم بن الحجاج بن مسلم القشيرى النيسابوري. </span></span></div>
<div class="p13" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s3">أبو الحسن</span><span class="s2">، ولد في نيسابور ٢٠٤هـ ، وتوفي سنة ٢٦١هـ.</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">كتبه الأخرى: الكنى والأسماء، التمييز، المنفردات والوحدان، الطبقات.</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s2"></span><br /></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s2"><b><span style="font-size: small;">٣- سنن أبي داود </span></b></span></div>
<div class="p11" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">عدد أحاديثه ٥٢٧٤ حديثـًا.</span></span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">سليمان بن الأشعث بن إسحاق بن بشير الأزدي السجستاني. </span></span></div>
<div class="p13" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s4">أبو داوود ، </span><span class="s2">ولد ٢٠٠هـ ، وتوفي سنة ٢٧٥هـ.</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">كتابه السنن صنفه وانتقاه من خمسمائة ألف حديث .</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">وقد وجه أبو داود همه في هذا الكتاب إلى جمع أحاديث الأحكام.</span></span></div>
<div class="p14" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">والسبب الذي دعا أبا داود إلى أن يذكر الأحاديث المعللة هو احتجاج بعض أهل العلم والفقه بها ، فيوردونها ويبينون سقمها لتزول الشبهة.</span></span></div>
<div class="p15" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s2"></span><br /></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s2"><b><span style="font-size: small;">٤- سنن الترمذي</span></b></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s2"><b><span style="font-size: small;">الجامع المختصر من السنن عن رسول الله ومعرفة الصحيح والمعلوم وما عليه العمل</span></b></span></div>
<div class="p11" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">عدد أحاديثه ٣٩٥٦ حديثا.</span></span></div>
<div class="p16" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">محمد بن عيسى بن سورة بن موسى البوغي الترمذي.</span></span></div>
<div class="p13" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s3">أبو عيسى،</span><span class="s2"> ولد سنة ٢٠٩هـ ، وتوفي سنة ٢٧٩هـ.</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">يعتبر كتابه من أهم مصادر الحديث الحسن.</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">جمع أحاديث الأحكام مثل أبو داوود مع فروقات:</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">تميز باختصار طرق الحديث، وذكر اختلاف الفقهاء، بالإضافة لتعليل الحديث وذكر درجته من الصحة أو الضعف.</span></span></div>
<div class="p14" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">والسبب الذي دعا الترمذي إلى أن يذكر الأحاديث المعللة هو احتجاج بعض أهل العلم والفقه بها ، فيوردونها ويبينون سقمها لتزول الشبهة.</span></span></div>
<div class="p15" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s2"></span><br /></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s2"><b><span style="font-size: small;">٥- سنن النسائي</span></b></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s2"><b><span style="font-size: small;">المجتبى من السنن ( ويسمى السنن الصغرى)</span></b></span></div>
<div class="p17" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">عدد أحاديثه ٥٧٧٤ حديثا.</span></span></div>
<div class="p16" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">أحمد بن علي بن شعيب بن علي بن سنان بن بحر بن دينار.</span></span></div>
<div class="p16" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s2">أبو عبد الرحمن النسائي ( من نَسا بخراسان )، </span><span class="s5">ولد سنة ٢١٥هـ ، وتوفي سنة ٣٠٣هـ. </span></span></div>
<div class="p14" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">والسبب الذي دعا النسائي إلى أن يذكر الأحاديث المعللة هو احتجاج بعض أهل العلم والفقه بها ، فيوردونها ويبينون سقمها لتزول الشبهة .</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">كتب أخرى : السنن الكبرى في الحديث، الضعفاء والمتروكون، وغيرها.</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s2"></span><br /></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s2"><b><span style="font-size: small;">٦- سنن ابن ماجه</span></b></span></div>
<div class="p11" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">عدد أحاديثه ٤٣١٤ حديثا.</span></span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">محمد بن يزيد بن ماجه الربعي القزويني.</span></span></div>
<div class="p13" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s4">أبو عبد الله، </span><span class="s2">ولد سنة ٢٠٩هـ، وتوفي سنة ٢٧٣هـ.</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s2"></span><br /></span></div>
<div class="p18" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: small;">ثانيا: الكتب التسعة:</span></b></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s2"><b><span style="font-size: small;">٧- مسند أحمد</span></b></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s2"><b><span style="font-size: small;">المسند</span></b></span></div>
<div class="p11" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">عدد أحاديثه ٤٠ ألف تقريبا، وكان يحفظ ألف ألف حديث.</span></span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">أحمد بن محمد بن حنبل الشيباني الوائلي.</span></span></div>
<div class="p13" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s4">أبو عبد الله. </span><span class="s2">ولد سنة ١٦٤هـ ، وتوفي سنة ٢٤١هـ.</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">رتب كتابه على أسماء الصحابة (٩٠٤ صحابي).</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s2"></span><br /></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s2"><b><span style="font-size: small;">٨- موطأ مالك </span></b></span></div>
<div class="p11" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">عدد أحاديثه ١٢٧٠ حديثاً.</span></span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">مالك بن أنس بن مالك الأصبحي الحميري. المتوفى سنة ١٧٩هـ.</span></span></div>
<div class="p13" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s4">أبو عبد الله،</span><span class="s2"> ولد ٩٣هـ وتوفي ١٧٩هـ</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">وقد انتقاه من ١٠٠ ألف حديث كان يرويها. سمي بذلك لأمرين: لأنه وطأ به الحديث أي يسره للناس، لمواطأة ٧٠ عالما وفقيها من علماء المدينة له فيه وموافقتهم عليه.</span></span></div>
<div class="p19" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s2">لجأ الخليفة أبي جعفر المنصور إلى الإمام مالك في موسم </span><span class="s6">الحج</span><span class="s2"> طالبا منه تأليف كتاب في </span><span class="s6">الفقه</span><span class="s2"> يجمع الشتات وينظم التأليف بمعايير علمية حدّدها له قائلا: "يا أبا عبد الله ضع الفقه ودوّن منه كتبا وتجنّب شدائد </span><span class="s6">عبد الله بن عمر</span><span class="s2">، ورخص </span><span class="s6">عبد الله بن عباس</span><span class="s2">، وشوارد </span><span class="s6">عبد الله بن مسعود</span><span class="s2">، واقصد إلى أواسط الأمور، وما اجتمع إليه الأئمة والصحابة، لتحمل الناس إن شاء الله على عملك، وكتبك، ونبثها في الأمصار ونعهد إليهم ألا يخالفوها”. وقد طلب المنصور من الإمام مالك أن يجمع الناس على كتابه، فلم يجبه إلى ذلك، وذلك من تمام علمه واتصافه بالإنصاف.</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s2"></span><br /></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s2"><b><span style="font-size: small;">٩- سنن الدارمي </span></b></span></div>
<div class="p11" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">عدد أحاديثه ٣٤٥٥ نصا مسندا.</span></span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: small;">عبد الله بن عبد الرحمن بن الفضل بن بهرام التميمي الدارمي السمرقندي. </span></span></div>
<style type="text/css">
p.p1 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: center; font: 12.0px Helvetica; color: #ae1916; -webkit-text-stroke: #ae1916}
p.p2 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 12.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p3 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 12.0px Helvetica; color: #0433ff; -webkit-text-stroke: #0433ff}
p.p4 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 12.0px Helvetica; color: #9437ff; -webkit-text-stroke: #9437ff}
p.p5 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 12.0px Helvetica; color: #009051; -webkit-text-stroke: #009051}
p.p6 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 12.0px Helvetica; color: #ae1916; -webkit-text-stroke: #ae1916}
p.p7 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 12.0px 'Geeza Pro'; color: #272727; -webkit-text-stroke: #272727; background-color: #ffffff}
p.p8 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 12.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000; background-color: #ffffff}
p.p9 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 12.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000; background-color: #ffffff; min-height: 14.0px}
p.p10 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 12.0px Helvetica; color: #0433ff; -webkit-text-stroke: #0433ff; background-color: #ffffff}
p.p11 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 12.0px Helvetica; color: #9437ff; -webkit-text-stroke: #9437ff; background-color: #ffffff}
p.p12 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 12.0px Helvetica; color: #009051; -webkit-text-stroke: #009051; background-color: #ffffff}
p.p13 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 12.0px Helvetica; color: #ae1916; -webkit-text-stroke: #ae1916; background-color: #ffffff}
p.p14 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 10.0px 'Geeza Pro'; color: #272727; -webkit-text-stroke: #272727; background-color: #ffffff}
p.p15 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 12.0px Helvetica; color: #9437ff; -webkit-text-stroke: #9437ff; background-color: #ffffff; min-height: 14.0px}
p.p16 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 12.0px Helvetica; color: #578726; -webkit-text-stroke: #578726; background-color: #ffffff}
p.p17 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 12.0px 'Geeza Pro'; color: #9437ff; -webkit-text-stroke: #9437ff; background-color: #ffffff}
p.p18 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: center; font: 12.0px Helvetica; color: #ae1916; -webkit-text-stroke: #ae1916; background-color: #ffffff}
p.p19 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 12.0px Helvetica; color: #222222; -webkit-text-stroke: #222222; background-color: #ffffff}
span.s1 {text-decoration: underline ; font-kerning: none}
span.s2 {font-kerning: none}
span.s3 {font-kerning: none; color: #578726; -webkit-text-stroke: 0px #578726}
span.s4 {font-kerning: none; color: #009051; -webkit-text-stroke: 0px #009051}
span.s5 {font-kerning: none; color: #ae1916; -webkit-text-stroke: 0px #ae1916}
span.s6 {font-kerning: none; color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #000000}
</style>
<br />
<div class="p13" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s4">أبو محمد، </span><span class="s2">ولد سنة ١٨١هـ وتوفي سنة ٢٥٥هـ.</span></span><br />
<span style="font-size: small;"><span class="s2"><br /></span></span>
<span style="font-size: small;"><span class="s2"><b>ثالثا: الشروح المطبوعة للكتب الستة:</b></span></span><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiqtRBJ5NQ10BKGJidU0M8PPtr4BQT5BUW0xte0oQNIoRjvDkp5sq7aK4oGmnHLcRyQR-RzDmM3x5z74wtbJVMfJa3cYYptr_SfiwzYmnx4hjMFA9P6y7Ze2HLWxHORRFOGEq7f45S3-9gi/s1600/DD5ebfEXgAAt0hh.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="706" data-original-width="1024" height="440" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiqtRBJ5NQ10BKGJidU0M8PPtr4BQT5BUW0xte0oQNIoRjvDkp5sq7aK4oGmnHLcRyQR-RzDmM3x5z74wtbJVMfJa3cYYptr_SfiwzYmnx4hjMFA9P6y7Ze2HLWxHORRFOGEq7f45S3-9gi/s640/DD5ebfEXgAAt0hh.jpg" width="640" /></a></div>
<span style="font-size: small;"><span class="s2"><b><br /></b></span></span></div>
</div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-71142004798272610572017-05-01T22:59:00.000+03:002017-06-29T03:51:58.446+03:00متن المنظومة البيقونية ( النص ، التسجيل الصوتي ، الشرح )<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgRzjBLvZTzO0jP105jDPnF4GEeehRjD9ci9DEcbPkyq5tTrwFKOMwlKpjX4Masc9jhKyd_9B8L1dtYVgdZecbTlMvB0vmL3JM2EH8ZJr1_cEKk9vCB-FDJq_xYuggd2SiH40iMrjNKFFmJ/s1600/SharhAlMandhumatAlBayquniyyahFiMustalahAlHadith04.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1091" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgRzjBLvZTzO0jP105jDPnF4GEeehRjD9ci9DEcbPkyq5tTrwFKOMwlKpjX4Masc9jhKyd_9B8L1dtYVgdZecbTlMvB0vmL3JM2EH8ZJr1_cEKk9vCB-FDJq_xYuggd2SiH40iMrjNKFFmJ/s640/SharhAlMandhumatAlBayquniyyahFiMustalahAlHadith04.jpg" width="436" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi1YpDjngbSfax9SwCrI7GbZ6wTTplcILy67sg8jOL-NwpnX_MH4u55sj7NGlHVBg6V0jecDDukoAvwEz-zxzApxn0NGGy_r1F97bUREL6DrBPN2wEmOdq3N3m4Qj-2kF4w9Ychh05WosUZ/s1600/SharhAlMandhumatAlBayquniyyahFiMustalahAlHadith05.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1011" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi1YpDjngbSfax9SwCrI7GbZ6wTTplcILy67sg8jOL-NwpnX_MH4u55sj7NGlHVBg6V0jecDDukoAvwEz-zxzApxn0NGGy_r1F97bUREL6DrBPN2wEmOdq3N3m4Qj-2kF4w9Ychh05WosUZ/s640/SharhAlMandhumatAlBayquniyyahFiMustalahAlHadith05.jpg" width="404" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<iframe allowfullscreen="" class="YOUTUBE-iframe-video" data-thumbnail-src="https://i.ytimg.com/vi/jLEvF2cv_2c/0.jpg" frameborder="0" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/jLEvF2cv_2c?feature=player_embedded" width="320"></iframe></div>
<div style="text-align: center;">
<br /></div>
<div style="text-align: center;">
<br /></div>
وفيما يلي شرح المنظومة البيقونية بصوت الشيخ الدكتور عبد العزيز الطريفي<br />
<br />
<div style="text-align: center;">
(١)</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<iframe allowfullscreen="" class="YOUTUBE-iframe-video" data-thumbnail-src="https://i.ytimg.com/vi/xkpUzUTmZnA/0.jpg" frameborder="0" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/xkpUzUTmZnA?feature=player_embedded" width="320"></iframe></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
(٢)</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<iframe allowfullscreen="" class="YOUTUBE-iframe-video" data-thumbnail-src="https://i.ytimg.com/vi/VVfxptwx_58/0.jpg" frameborder="0" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/VVfxptwx_58?feature=player_embedded" width="320"></iframe></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
(٣)</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<iframe allowfullscreen="" class="YOUTUBE-iframe-video" data-thumbnail-src="https://i.ytimg.com/vi/d2kJmamHj2Q/0.jpg" frameborder="0" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/d2kJmamHj2Q?feature=player_embedded" width="320"></iframe></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
(٤)</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<iframe allowfullscreen="" class="YOUTUBE-iframe-video" data-thumbnail-src="https://i.ytimg.com/vi/UtT_3dIOQvM/0.jpg" frameborder="0" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/UtT_3dIOQvM?feature=player_embedded" width="320"></iframe></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
(٥)</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<iframe allowfullscreen="" class="YOUTUBE-iframe-video" data-thumbnail-src="https://i.ytimg.com/vi/Ly0zFD0nq7Y/0.jpg" frameborder="0" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/Ly0zFD0nq7Y?feature=player_embedded" width="320"></iframe></div>
<br />
<br />
<div style="text-align: left;">
نفعنا الله وإياكم بكل خير،،</div>
</div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-49838772299789096562017-04-02T20:59:00.001+03:002017-05-11T17:31:10.643+03:00تلخيص كتاب: تاريخ تدوين السنة وشبهات المستشرقين<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">تلخيص كتاب:</span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: small;">تاريخ تدوين السنة وشبهات المستشرقين</span></b></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: small;">د. حاكم عبيسان المطيري</span></b></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: small;">المقدمة:</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s2">السنة هي المصدر الثاني</span><span class="s1"> لمصادر التشريع في الإسلام. “من يطع الرسول فقد أطاع الله”.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s2">السنة تفسّر القرآن الكريم.</span><span class="s1"> “وأنزلنا إليك الذكر لتبين للناس ما نزل إليهم”.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s2">السنة نُقِلت بالرواية الشفهية</span><span class="s1"> إلى القرن الثاني الهجري. ثم بدأ تدوينها.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>الديوان:</b> مجتمع الصحف، والدفتر الذي يكتب فيه.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>التدوين:</b> عمل وصناعة الديوان.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>التأليف:</b> جمع مادة مفرقة وضمها إلى بعض لتصبح كتابا واحدا وهو المؤلف.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>التصنيف:</b> التمييز والترتيب بحيث يكون الكتاب المصنّف مقسما على أبواب وفصول.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">العرب أمة أمية لم تعرف من العلوم إلا فن البيان وعلم اللسان شعرا ونثرا. ولهذا تحداهم القرآن به. </span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">ولخلو أذهانهم من العلوم الأخرى برعوا في حفظ القرآن والسنة.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">ولأنهم أمة أمية يقل فيها الكتّاب فقد صار الحفظ والاعتماد على الذاكرة هو الأساس.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">أسلوب الرواية موجود في الجاهلية قبل عصر الصحابة، فكل شاعر له راوية يلازمه ويحفظ أشعاره.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">من أخلاق العرب الصدق والحديث والأمانة والوفاء بالعهد.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s3">يقول أنس بن مالك عن الرسول </span><span class="s1">ﷺ: “كان إذا تكلم بكلمة أعادها ثلاثا حتى تفهم عنه”.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">كانوا يتدارسون الحديث بينهم ( سعد بن أبي وقاص يعّلم هذا الحديث بنيه كما يعلّم المعلم الغلمان ).</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">إذا غاب أحدهم عن مجلس رسول الله ﷺ سأل من حضره من الصحابة. قصة عمر مع جاره.</span></span></div>
<div class="p7" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">عاش رسول الله ﷺ ١٣ سنة في مكة، و١٠ في المدينة.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">كان الرسول ﷺ يحفّظ أصحابه السنن القولية كما في حديث النوم. قال جابر كان رسول الله ﷺ يعلمنا الاستخارة كما يعلمنا السورة من القرآن.</span></span><br />
<span class="s1"><span style="font-size: small;"></span></span><br />
<a name='more'></a></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">كان الرسول ﷺ يعلم الوفود شرائع الإسلام ويقول لهم: ”احفظوه وأخبروه من ورائكم”.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">إذا اختلف الصحابة في مسألة رجعوا إلى الرسول ﷺ.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">خطب في حجة الوداع: “ألا ليبلّغ الشاهد منكم الغائب”.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">أحكام الشريعة نزلت بالتدريج مما ساهم في سهولة حفظها والعمل بها.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">علماء الصحابة كانوا يعلّمون المسلمين ويحفّظونهم القرآن والسنة والفقه والتفسير في المساجد.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">كان الرسول ﷺ يبعث أصحابه إلى الأقاليم كي يعلموا الناس أمور دينهم.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">كان لعمر بن الخطاب رضي الله عنه مجلس شورى يحضره القراء والعلماء ويشاورهم.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">ما أجمع عليه الصحابة أجمع عليه الفقهاء بعدهم، لأن الصحابة يجمعون بناء على استنادهم على دليل.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">كان علماء التابعين إذا سمعوا الحديث من صحابي يسألون عنه صحابيا آخر لزيادة التأكيد.</span></span></div>
<div class="p7" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">أمر عمر بن عبد العزيز بتدوين السنة لأول مرة ١٠٠هـ .</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1">عدد أحاديث الأحكام لا يتجاوز ٥٠٠ حديث</span><span class="s3"> </span><span class="s1">-بدون تكرار- وهي التي يقوم عليها علم أصول الفقه.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">موطأ مالك شرح لهذه الأحاديث وهو جامع بين الفقه والحديث.</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: small;">مراحل تدوين السنة: </span></b></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: small;">المرحلة الأولى:</span></b></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s4">الكتابة من سنة ١هـ إلى ٧٣ هـ </span><span class="s1">إلى وفاة آخر صحابي وهو ابن الزبير.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1">تنقسم لقسمين: </span><span class="s2"><b>الأولى:</b></span><span class="s1"><b> في حياة الرسول ﷺ</b> </span><span class="s4">من الهجرة ١هـ إلى وفاته ١١هـ.</span><span class="s1"> وينقسم لقسمين: </span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">أ- ما أمر الرسول ﷺ بكتابته من المعاهدات والوثائق ونظم فيها العلاقات بين المسلمين فيما بينهم ومع غيرهم.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">الرسائل التي أمر بكتابتها وفيها تفصيل التشريعات الاقتصادية والجنائية.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">ب- ما كتبه الصحابة بإذن من الرسول ﷺ في حياته.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"> <b> </b></span><span class="s2"><b>الثانية:</b></span><span class="s1"><b> بعد وفاة النبي ﷺ</b> ، كتابة الصحابة لما يحفظونه من أحاديث.</span></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">لماذا لم يأمر النبي ﷺ أصحابه بكتابة السنة؟</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">١- لأن القرآن أصل التشريع، والسنة شرح له والمحافظة على الأصل أولى.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">٢- أن شرح الأصل يحتاج مدة طويلة وقد يكون بالقول أو الفعل أو التقرير، بخلاف القرآن الذي يستغرق وقت نزوله فترة قصيرة.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">٣- أن القرآن محصور بسور وآيات معلومة، بخلاف السنة لا يمكن حصرها.</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: small;">المرحلة الثانية:</span></b></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s4">الجمع والتدوين منذ ٧٠ هـ إلى ١٢٠ هـ.</span><span class="s1"> بداية هذه المرحلة تشبه جمع القرآن في عهد أبو بكر الصديق.</span></span></div>
<div class="p11" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">الجمع من ٧٠ إلى ١٠٠ والتدوين من ١٠٠ إلى ١٢٠.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">أتت هذه المرحلة بعد جمع القرآن. أول من فكر بها عمر بن الخطاب رضي الله عنه. استشار أصحابه ووافقوه إلا أنه لم يفعل خشية أن يُقبل الناس على السنن ويشتغلوا عن القرآن.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">قام بمهمة جمع السنة في هذه المرحلة جهتان:</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>أ- جهة علمية:</b> تتمثل في العلماء في جميع المدن الإسلامية.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>ب- جهة رسمية:</b> وتتمثل في الأوامر التي أصدرها الخلفاء والأمراء إلى بعض العلماء بجمع الحديث.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1">قيل أن الخليفة الأموي </span><span class="s2">عمر بن عبد العزيز </span><span class="s1">هو أول من أمر </span><span class="s5">بتدوين</span><span class="s1"> السنة.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1">وهناك أدلة تؤكد أن والده </span><span class="s2">عبد العزيز من مروان</span><span class="s1"> وجدّه الخليفة </span><span class="s2">مروان بن الحكم</span><span class="s1"> أول من أمر </span><span class="s5">بجمع</span><span class="s1"> السنة.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">قال ابن حجر: (أول من دوّن الحديث ابن شهاب الزهري على رأس المائة الهجرية بأمر من عبد العزيز ثم كثر التدوين ثم التصنيف).</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">وجه عبد العزيز بن مروان رسالة إلى كثير بن مرة وهو من كبار أتباع التابعين:</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1">(</span><span class="s2">اكتب</span><span class="s1"> إلي بما سمعت من أصحاب رسول الله ﷺ من أحاديثهم إلا </span><span class="s2">حديث أبي هريرة فإنه عندنا</span><span class="s1">).</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">وهذا يثبت حرصه على كتابة السنة ويثبت أن أحاديث أبي هريرة كانت مجموعة في خزانة مروان بن الحكم وتمت مراجعتها مرة ثانية على أبي هريرة للتأكد وقد بقيت في خزانة الدولة، كما كتب أحاديث زيد بن ثابت وآراءه الفقهية.</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">أمر عمر بن عبد العزيز بالتدوين لا من أجل تبليغ العلماء بل من أجل المحافظة عليها وإلزام الناس العمل بها، وأوكل لهذه المهمة عالمين كبيرين:</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">أ- أبو بكر بن محمد بن عمرو بن حزم أمير المدينة وقاضيها. </span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">ب- محمد بن شهاب الزهري.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">كما طلب عمر بن العزيز من خاله سالم بن عبد الله بن عمر أن يكتب إليه بسنة عمر بن الخطاب في كيفية جباية الزكاة وتوزيعها ومقاديرها لوجود كتاب ﷺ في الزكاة عندهم.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: small;">جهود غير رسمية:</span></b></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">هناك جهود غير رسمية في حفظ السنة وتدوينها لعدة علماء مثل:</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s2">١- سليمان بن قيس اليشكري</span><span class="s1">، من علماء البصرة الثقات. </span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">لازم الصحابي جابر الأنصاري وكتب أحاديثه التي سمعها من رسول الله ﷺ وتسمى صحيفة جابر.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s2">٢- عروة بن الزبير</span><span class="s1"> ابن الزبير بن العوام ابن عمة الرسول ﷺ وأمه أسماء بنت أبي بكر.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">هو أحد فقهاء المدينة السبعة بعد الصحابة، حفظ أحاديث خالته عائشة زوجة النبي ﷺ. كتب الحديث والعلم ثم أحرق كتبه وندم وهو أول من ألف كتابا في غزوات النبي ﷺ.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1">وممن حدث عنهما: </span><span class="s2">الحسن البصري - قتادة البصري </span><span class="s1">وغيرهم كثير..</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: small;">المرحلة الثالثة: </span></b></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s4">مرحلة التصنيف ١٢٠ هـ - ١٥٠ هـ تقريبا</span><span class="s1">، ظهرت الكتب مرتبة على الأبواب الفقهية.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">أشهر علماء هذه المرحلة:</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">عبد الملك بن جريج، أول من صنف الكتب بمكة، وكان من كبار تلامذة الزهري. ويسمون كتبه : كتب الأمانة وأشهرها الجامع أو السنن.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">سعيد بن أبي عروبة، من كبار علماء البصرة، أول من صنف فيها. سُمي كتابه بـ السنن. وألف كتابا في الطلاق.</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: small;">المرحلة الرابعة:</span></b></span></div>
<div class="p7" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">مرحلة الموسوعات الحديثية ١٥٠ - ٢٠٠ هـ .</span></span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">حددها الذهبي بعصر هارون الرشيد ١٧٠- ٢٠٣ هـ</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1">ظهرت </span><span class="s2">المسانيد</span><span class="s1"> تجمع أحاديث النبي ﷺ مرتبة على أسماء الصحابة الذين رووها. مثل </span><span class="s6">مسند أحمد.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1">وظهرت </span><span class="s2">المصنفات</span><span class="s1"> التي تشمل أحاديث النبي ﷺ وأقوال الصحابة والتابعين وآرائهم الفقهية مرتبة على الأبواب والفصول، مثل: </span><span class="s6">مصنف ابن أبي شيبة.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1">ثم ظهرت </span><span class="s2">السنن</span><span class="s1"> التي اقتصرت على أحاديث الرسول ﷺ وحده كما في المسانيد لكن مرتبة على الأبواب الفقهية، كما في</span><span class="s6"> السنن الستة: لأبي داوود والترمذي وابن ماجه والنسائي والدارمي والدارقطني.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1">وهناك كتب تشمل أحاديث الرسول ﷺ مرتبة على الأبواب وتشمل آراء وفقه المؤلف مثل </span><span class="s6">موطأ مالك.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1">وهناك </span><span class="s2">الصحاح</span><span class="s1"> التي اقتصرت على أحاديث الرسول ﷺ التي اتفق علماء الحديث على صحتها، ومُرتبة على الأبواب مثل </span><span class="s6">صحيح البخاري</span><span class="s1">.</span></span></div>
<div class="p13" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s7">ثم ظهرت كتب </span><span class="s8">تاريخ الرواة</span><span class="s7">، مثل </span><span class="s1">التاريخ الكبير للبخاري، والجرح والتعديل للرازي.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1">ثم ظهرت كتب خاصة ب</span><span class="s2">الرواة الثقات</span><span class="s1"> مثل: </span><span class="s6">الثقات لابن حبان.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1">وظهرت كتب خاصة ب</span><span class="s2">الرواة الضعفاء</span><span class="s1"> مثل:</span><span class="s6"> الضعفاء للبخاري والنسائي.</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: small;">آراء المستشرقين حول تدوين السنة ومناقشتها:</span></b></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: small;">رأي ( موير Muir): لا توجد مجموعة كتابية للسنة موثوقة قبل القرن الثاني.</span></b></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">١- لا يصح الجزم بعدم وجود مجموعة كتابية موثوقة مع وجود مليون ونصف إلى ثلاث ملايين مخطوطة تنتظر إخراجها لعالم المطبوعات. </span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">٢- على فرض عدم وجود كتب للسنة بين تلك المخطوطات فلا يعد ذلك دليلا على نفي وجودها، لأن كثيرا من التراث الإسلامي تعرض لكوارث كبيرة ضاع فيها الكثير كما حدث في القرن ٥هـ للشام ، والقرن ٧هـ في آسيا الوسطى وبغداد، والقرن ٩هـ في الأندلس، حيث تم إحراق الكثير من الكتب.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">٣- ذكرت كثير من المصادر التاريخية أسماء كتب كثيرة في الحديث النبوي وذكرت أسماء مؤلفيها، وهم من علماء القرن ١ هـ ، وكانت هذه الكتب متداولة في القرنين ٢ و ٣ هـ ، وقد ذكر بعضها ابن النديم في الفهرست، وهو كتاب خصصه للكتب الموجودة في عصره منذ ابتداء كل علم إلى عصره ٣٧٧هـ.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">٤- الكثير من كتب الحديث التي بين أيدينا اليوم هي من مؤلفات النصف الأول من القرن الثاني هـ مثل الجامع للإمام معمر بن راشد (٩٥-١٥٢هـ) والموطأ (٩٣-١٧٩هـ) الجامع لعبد الملك بن جريج (٨٠-١٥٦هـ) وغيرها من الكتب.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">٥- العلماء الذين ألفوا الكتب في النصف الأول من القرن الثاني ووصلتنا بعض مؤلفاتهم مثل الموطأ والجامع لمعمر، هم تلاميذ العلماء الذين ألفوا الكتب في القرن الأول، وقد أصبحت كتب أولئك الشيوخ والأساتذة ضمن كتب تلاميذهم الذين يذكرون اسم كل شيخ قبل النص الذي اقتبسوه منه. وهذا وحده كاف لإثبات كتب موثوقة للسنة، بمقارنة سريعة بين الأحاديث التي في الموطأ والأحاديث التي في الجامع يجد الباحث تطابقا كبيرا بين أسانيد وألفاظ هذه الأحاديث مما يؤكد أن مالكا ومعمرا كانا قد أخذا من مصدر واحد، وهي كتب شيوخهم في أواخر القرن ١هـ وأوائل القرن ٢هـ ككتاب نافع والزهري وعروة. وانصرفت همة العلماء لمؤلفات القرن ٢هـ لأنها أكبر حجما وأكثر مادة وأحسن ترتيبا.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s2"><b><span style="font-size: small;">الطريقة العلمية للرواية وهي من الأمور التي تزيد الثقة بهذه المصادر:</span></b></span></div>
<ul>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">تحريم كثير من علماء الحديث الرواية بالمعنى. لهذا كان كثير من الأئمة لا يحدث تلاميذه إلا ثلاثة أحاديث كل يوم حتى يحفظوها جيدا كما كان يفعل أبو قلابة.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">سماعهم الحديث الواحد من الشيخ عدة مرات في أوقات وأزمان مختلفة ليتأكدوا من قوة حفظه، مثلا: نسخ أحمد بن حنبل وسمع أحاديث شيخه سفيان بن عيينة أربع مرات. وبعضهم يختبر شيخه يقلب أسانيد حديثه ليعلم قوة حفظه.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">عدم قبول الرواية الشفهية واشتراط قراءة الشيخ من كتابه إذا لم يكن من الحفاظ المتقنين، وبعضهم لا يقبل حتى من الشيخ المتقن إلا أن يقرأ من كتابه. وكانوا ينسخون كتاب الشيخ ثم يطلبون منه أن يحدثهم من حفظه إن كان حافظا أو من كتابه إن لم يكن حافظا حتى يتأكدون من نسخهم.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">إن وجدوا في كتاب الشيخ زيادة خارجة عن الأصل أو بخط جديد تركوه ولم يقبلوا حديثه.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">عدم قبول تحديث الشيخ من كتاب لم يسمعه من مؤلفه ولم يأذن له المؤلف بروايته. خصوصا لم يكن بعد نقص ولا شكل.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">يقبلون رواية وكتب التلميذ إذا روى عن شيخه وكان هذا الحديث موجودا في كتب الشيخ.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">يقدمون رواية التلاميذ الذين كتبوا ونسخوا من كتاب الشيخ على رواية من سمعوا وكتبوا أحاديث الشيخ من حفظه.</span></span></li>
</ul>
<div class="p9" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: small;">رأي ( جولتسيهر ) ووافقه ( شاخت ): أن الأحاديث التي كانت شائعة في العصر الأموي لم تكن تتعلق بالفقه، بل تتعلق بالأخلاق والزهد والآخرة والسياسة.</span></b></span></div>
<ul>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s10"></span><span class="s1">العصر الأموي بدأ بعهد الخليفة معاوية بن أبي سفيان الذي استمر حكمه (٤٠ - ٦٠هـ) وانتهى هذا العصر بمقتل آخر خليفة أموي (١٣٢هـ).</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">توفي آخر صحابي في حدود سنة (١٠٠هـ) ومنهم أنس بن مالك الأنصاري خادم النبي ﷺ. أي أن عهد الصحابة استغرق ثلثي العصر الأموي من (٤٠ - ١٠٠هـ) فهل يعقل أن الصحابة وهم بالآلاف في الأقاليم لم يكونوا يحدثون تلاميذهم بما سمعوه من أقوال أو رأوه من أفعال النبي ﷺ في العبادات والمعاملات؟ ولم يكونوا يعلمون المسلمين أمور دينهم؟ ولم يكن هناك قضاة يحكمون بين الناس وفق الشريعة؟</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">يلقي ابن عباس دروس الفقه والتفسير في المسجد الحرام بمكة ويحضر مئات الطلبة وعاش هؤلاء الطلبة وأدرك كثير منهم العصر العباسي وحدثوا الناس بالأحاديث الفقهية ومنهم من سمعها وكتبها في صحف كصحيفة سليمان اليشكري عن جابر، ثم قام تلاميذ هؤلاء العلماء بتأليف كتبهم المشهورة من مادة هذه الصحف كمعمر في الجامع ومالك في الموطأ وابن جريج في الجامع، مثلا: أحاديث الموطأ أكثرها فقهية وفيه أيضا فقه مالك وأقوال الصحابة والتابعين.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">على فرض صحة هذه الدعوى فما علاقة ذلك بنفي الأحاديث الفقهية؟ على فرض وجود زهّاد يعتنون برواية أحاديث الزهد لا يمنع من شيوع الأحاديث الفقهية بين الفقهاء والقضاة والمفتين.</span></span></li>
</ul>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"> قال الشافعي: (وجدت أحاديث الأحكام كلها عند سفيان بن عيينة سوى ستة أحاديث ووجدتها كلها عند مالك سوى ثلاثين حديثا).</span></span></div>
<ul>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">الدولة الأموية استمرت٩٠سنة (٤٠ - ١٣٢هـ) وحكم عمر بن عبد العزيز (٩٩ - ١٠١هـ) وأمر العلماء والقضاة بجمع السنة واشتغل الكثير بالتأليف وبلغ عددهم ١٥٠ عالما، فأين هي الفترة التي شهدت رواج أحاديث لا تتعلق بالفقه في العصر الأموي.</span></span></li>
</ul>
<div class="p8" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: small;">قول ( شاخت ) أن يُعدَّ واحدا من الأحاديث الفقهية صحيحا، وأنها وضعت للتداول بين الناس منذ نصف القرن الثاني وما بعده وأنه تم اختلاقها واختلاق أسانيدها.</span></b></span></div>
<ul>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s10"></span><span class="s1">هذه الدعوى يمكن افتراضها إن كان النبي ﷺ شخصية مغمورة، وأسلم معه آلاف الصحابة الذين تعلموا وحفظوا منه في عدة أقاليم وتعلم على أيديهم التابعين، من الممكن أن توجد أحاديث غير صحيحة لكن من غير الممكن أن ننفي وجود الصحيح.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">الصحابة حفظوا القرآن الكريم في كل الأقاليم، فكيف يعجزون عن حفظ حديث النبي ﷺ.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">اتفاق جميع علماء المسلمين على كثير من القضايا الفقهية وكذلك اتفاقهم على صحة نسبة كثير من أحاديث الفقه للنبي ﷺ فكيف يكون ذلك مبنيا على أحاديث مختلقة.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">على فرض أن أحاديث الفقه مختلقة.. فمن هذا الذي وضعها وكيف استطاع ترويجها وهل تم اكتشافه وأين العلماء عن التصدي له. خصوصا في القرن الثاني الذي ازدهرت فيه العلوم والكتب والمؤلفات</span></span></li>
</ul>
<div class="p8" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: small;">قول ( روبسون ) إن الأسانيد تم اختلاقها في القرن الثاني، وتم تركيبها لأحاديث مختلقة، ونُسبت لشخصيات ومراجع أعلى لترويجها.</span></b></span></div>
<ul>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s10"></span><span class="s1">في القرن الأول كانت هناك عدة صحف جمعت أحاديث النبي ﷺ مثل صحيفة سليمان اليشكري عن جابر، وصحيفة همام عن أبي هريرة، وصحيفة نافع عن ابن عمر.. إلخ ، كل هذه الصحف لا تحتاج إسناد أصلا لأنها كانت مشهورة ومتداولة بين علماء القرن١هـ حتى تم تضمينها في مؤلفات القرن ٢هـ مثل موطأ مالك وجامع معمر وجامع ابن جريج.. إلخ</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">الرواية الشفهية لا تعني عدم وجود الكتابة، فعلماء الحديث يستخدمون ( حدثنا ) إذا كان الشيخ يقرأ من كتابه ويملي على التلاميذ وهم يكتبون. ومصطلح ( أخبرنا ) إذا كان أحد التلاميذ يقرأ كتاب الشيخ وهو يسمع ويصحح للقارئ إذا أخطأ وباقي التلاميذ يكتبون. وأصبح هؤلاء التلاميذ شيوخا واستخدموا حدثنا وأخبرنا التي تدل على اتصال السند وهذا أهم من قضية الكتابة عندهم. كما أن إملاء الشيخ للأحاديث من حفظه لا ينفي وجود كتاب عنده يجمع هذه الأحاديث.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">على فرض أن الإسناد لم يوجد إلا في القرن الثاني، ولم يكتب أحد من الصحابة الحديث وتلاميذهم لم يكتبوا عنهم، فإن ذلك لا يكون دليلا على عدم صحة كل الأحاديث.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">الأحاديث تنقسم إلى أخبار متواترة قطعية الثبوت وآحاد ظنية الثبوت والإسناد لا يشترطه العلماء إلا في الآحاد، أما إذا كان متواترا عند العلماء والعامة يرويه الجميع ويتوارثه المسلمون جيلا بعد جيل ككثير من شرائع الإسلام وسيرة النبي ﷺ فإنها أشهر من أن تحتاج إلى إسناد.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">على فرض اختلاق الأحاديث فلماذا لم يتم اختراع أحاديث لكثير من القضايا الفقهية التي تختلف فيها المذاهب؟ ولماذا يحتج الفقهاء بالقياس أو بأقوال الصحابة أو بقاعدة المصالح؟</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">أن المذاهب الفقهية على اختلاف آراءها في كثير من المسائل الفقهية لا تكاد تختلف في صحة الأحاديث التي يتفق عليها علماء الحديث بل حتى الشيعة الزيدية متفقون على صحة البخاري ومسلم.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">الأحاديث الفقهية المتفق على صحتها بين الفقهاء كثيرة جدا فلا يضطروا لاختلاق أحاديث مكذوبة.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">هذه الفرضية قد تكون مقبولة لو كان الخلاف في القضايا الفقهية كبيرا، لكنه في المسائل الدقيقة.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">احتج الفقهاء بإجماع الصحابة وقول الصحابي الواحد فليس هناك داع لاختلاق الأسانيد.</span></span></li>
</ul>
<div class="p8" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: small;">كتب أحاديث الأحكام ومراحل تطورها:</span></b></span></div>
<style type="text/css">
p.p1 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: center; font: 13.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p2 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: center; font: 16.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p3 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: center; font: 14.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p4 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #cf232b; -webkit-text-stroke: #cf232b}
p.p5 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p6 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 14.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p7 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 14.0px Helvetica; color: #578726; -webkit-text-stroke: #578726}
p.p8 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 14.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000; min-height: 17.0px}
p.p9 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 14.0px Helvetica; color: #cf232b; -webkit-text-stroke: #cf232b}
p.p10 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 14.0px Helvetica; color: #175778; -webkit-text-stroke: #175778}
p.p11 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: center; font: 14.0px Helvetica; color: #578726; -webkit-text-stroke: #578726}
p.p12 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 14.0px Helvetica; color: #79ae3d; -webkit-text-stroke: #79ae3d}
p.p13 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 14.0px Helvetica; color: #3c0a49; -webkit-text-stroke: #3c0a49}
li.li6 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 14.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
span.s1 {font-kerning: none}
span.s2 {text-decoration: underline ; font-kerning: none}
span.s3 {font: 13.0px Helvetica; font-kerning: none}
span.s4 {font-kerning: none; color: #578726; -webkit-text-stroke: 0px #578726}
span.s5 {text-decoration: underline ; font-kerning: none; color: #578726; -webkit-text-stroke: 0px #578726}
span.s6 {font-kerning: none; color: #3c0a49; -webkit-text-stroke: 0px #3c0a49}
span.s7 {font-kerning: none; color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #000000}
span.s8 {text-decoration: underline ; font-kerning: none; color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #000000}
span.s9 {font: 12.0px Helvetica; color: #000000}
span.s10 {font: 12.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #cf232b}
</style>
<br />
<ul>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s10"></span><span class="s1">هي الكتب التي اعتنت بجمع الأحاديث التي يحتاجها الفقهاء لاستنباط الأحكام الشرعية.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">حاول المستشرقون إثارة الشبه حولها للوصول إلى أن الفقه لا يقوم على أدلة صحيحة.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">الصحابي عبد الله بن عمرو هو أول من اعتنى بجمع وكتابة الأحاديث في صحيفته (الصادقة).</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">القاضي عامر الشعبي له كتاب في أحاديث الأحكام وقد قال تلميذه عاصم: عرضنا على الشعبي أحاديث الفقه فأجازها.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">قال الشافعي: أصول الأحكام نيف وخمس مائة حديث كلها عند مالك إلا ثلاثين حديثا، وكلها عند ابن عيينة إلا ستة أحاديث.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">موطأ مالك شرح لهذه الأحاديث الفقهية، وهو جامع بين الحديث والفقه.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">لم تظهر الحاجة للتأليف الخاص في هذا الموضوع إلا بعد القرن ٢هـ.</span></span></li>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">كتاب المنتقى في الأحكام للحافظ عبد الله بن علي ابن الجارود من أوائل كتب أحاديث الأحكام.</span></span></li>
<ul>
<li class="li6" dir="rtl"><span style="font-size: small;"><span class="s9"></span><span class="s1">ثم تطورت بعده كتب أحاديث الأحكام. </span></span></li>
</ul>
</ul>
<div style="text-align: center;">
لطباعة تلخيص كتاب تاريخ تدوين السنة وشبهات المستشرقين للدكتور حاكم عبيسان المطيري</div>
<div style="text-align: center;">
بصيغة pdf</div>
<div style="text-align: center;">
<a href="https://www.4shared.com/office/gTHIzMeKca/______.html" target="_blank">((( من هنا )))</a></div>
</div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-15815727835704445552017-04-02T20:29:00.002+03:002017-06-29T03:49:58.605+03:00تلخيص كتاب: الموقظة في علم مصطلح الحديث<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEit3gcrru-UtGX8pLyB6evaja5R86B0uX9EQ8C9Upsz9E3rhSaws7QodhbAIqt9zS00iiQq2VHWIRGSxVN5eoPKQFEsFu5Vr2PWIe5bqUkN111-O1EwdF-MLm1kq0i85qDXpOJi7CCrH8vp/s1600/%25D8%25A7%25D9%2584%25D9%2585%25D9%2588%25D9%2582%25D8%25B8%25D8%25A9-%25D9%2581%25D9%258A-%25D8%25B9%25D9%2584%25D9%2585-%25D9%2585%25D8%25B5%25D8%25B7%25D9%2584%25D8%25AD-%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25AD%25D8%25AF%25D9%258A%25D8%25AB.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><span style="font-size: large;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEit3gcrru-UtGX8pLyB6evaja5R86B0uX9EQ8C9Upsz9E3rhSaws7QodhbAIqt9zS00iiQq2VHWIRGSxVN5eoPKQFEsFu5Vr2PWIe5bqUkN111-O1EwdF-MLm1kq0i85qDXpOJi7CCrH8vp/s320/%25D8%25A7%25D9%2584%25D9%2585%25D9%2588%25D9%2582%25D8%25B8%25D8%25A9-%25D9%2581%25D9%258A-%25D8%25B9%25D9%2584%25D9%2585-%25D9%2585%25D8%25B5%25D8%25B7%25D9%2584%25D8%25AD-%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25AD%25D8%25AF%25D9%258A%25D8%25AB.jpg" width="320" /></span></a></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b><br /></b></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>تلخيص كتاب:</b></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>الموقظة في علم مصطلح الحديث</b></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>للإمام الحافظ شمس الدين الذهبي</b></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>التعريف بالحافظ الذهبي:</b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">هو محمد بن أحمد بن عثمان بن قايماز التركماني، الفارقي الأصل، الدمشقي الشافعي.</span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s2"><b>مولده ووفاته:</b> </span><span class="s1">في ربيع الأخر من سنة ٦٧٣ هـ ، وتوفي رحمه الله سنة ٧٤٨ هـ</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s2"><b>شيوخه: </b></span><span class="s1">أكثر من ١٢٠٠ بالسماع والإجازة.</span></span><br />
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span></span><br />
<a name='more'></a></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>مصنفاته:</b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>تاريخ الإسلام،</b> عشرين مجلدا.</span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>تاريخ النبلاء،</b> عشرين مجلدا.</span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>طبقات القراء.</b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>طبقات الحفاظ.</b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>المشتبه في الأسماء والأنساب.</b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>تذهيب التهذيب</b>، اختصار تهذيب الكمال، ثلاث مجلدات.</span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>اختصار سنن البيهقي</b>، خمس مجلدات.</span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">وله في تراجم الأعيان مصنف لكل واحد منهم، وغيرها كثير ..</span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>الحديث الصحيح:</b></span></div>
<div class="p7" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">هو مادار على عدل متقِن واتصل سنده، فإن كان مرسلا ففي الاحتجاج به اختلاف.</span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s3">وزاد أهل الحديث:</span><span class="s1"> سلامته من الشذوذ والعلة، وفيه نظر على مقتضى نظر الفقهاء فإن كثيرا من العلل يأبونها.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">فالمجمع على صحته: المتصل السالم من الشذوذ والعلة وأن يكون رواته ذوي ضبط وعدالة وعدم تدليس.</span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>أعلى مراتب المجمع عليه:</b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">مالك، عن نافع، عن ابن عمر.</span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">أو: الزهري، عن سالم، عن أبيه.</span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s2"><b>ثم بعده: </b></span><span class="s1">معْمر، عن همّام، عن أبي هريرة.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">أو: ابن جُرَيح عن عطاء، عن جابر.</span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s2"><b>ثم بعده:</b></span><span class="s1"> سمّاك، عن عكرمة، عن ابن عباس.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1">أو: العلاء بن عبد الرحمن، عن أبيه، عن أبي هريرة. </span><span class="s4">ونحو ذلك من أفراد البخاري ومسلم.</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>الحديث الحسن:</b></span></div>
<div class="p7" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s5"><b>الخطابي:</b></span><span class="s6"> </span><span class="s1">“هو ما عُرِف مخرجُه، واشتهر رجاله، وعليه مدار أكثر الحديث، ويقبله أكثر العلماء ويستعمله عامة الفقهاء”.</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">رد الذهبي هذه عبارة ليست على صناعة الحدود إذ الصحيح ينطبق عليه لكن مراده مما لم يبلغ درجة الصحيح.</span></div>
<div class="p7" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s5"><b>الذهبي:</b></span><span class="s1"><b> </b>“الحسن ما ارتقى عن درجة الضعيف، ولم يبلغ درجة الصحة”</span><span class="s6">.الحسن آخر مراتب الصحيح.</span></span></div>
<div class="p7" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s5"><b>الترمذي:</b></span><span class="s6"> “ </span><span class="s1">أن يسلم راويه من أن يكون متّهما، وأن يسلم من الشذوذ، وأن يُروى نحوه من غير وجه”.</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>ابن الصلاح: </b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">“الحسن قسمان: </span></div>
<div class="p7" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s7">أحدهما</span><span class="s6">: </span><span class="s1">مالا يخلو سنده من مستور لم تتحقق أهليته، لكنه غير مغفل، ولا خطّاء ولا متهم ويكون المتن مع ذلك عُرِف مثله أو نحوه اعتضد به.</span></span></div>
<div class="p7" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s7">وثانيهما:</span><span class="s6"> </span><span class="s1">أن يكون راويه مشهورا بالصدق والأمانة لكنه لم يبلغ درجة رجال الصحيح لقصوره في الحفظ، وهو مع ذلك مرتفع عن كونه منكرا، مع عدم الشذوذ والعلة”.</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">وأضاف الذهبي: إن الحسن ما قصر قليلا عن الصحيح، ولا تطمع بأن للحسن قاعدة يندرج كل الحسن فيها.</span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>أعلى مراتب الحسن:</b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">بَهْزُ ابن حكيم، عن أبيه ، عن جده.</span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">و: عمرو بن شعيب، عن أبيه، عن جده.</span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">و: محمد بن عمرو، عن أبي سلمة، عن أبي هريرة. وأمثال ذلك.</span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>الضعيف: </b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s8">ما نقص عن درجة الحسن قليلا.</span><span class="s1"> آخر مراتب الحسن هي أول مراتب الضعيف. </span><span class="s9">( المقصود من رواته ليسوا بالمتروكين).</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">مثل: ابن لَهِيعة، وعبد الرحمن بن زيد بن أسلم، فرج بن فضالة.</span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>المطروح:</b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s8">ما انحط عن رتبة الضعيف.</span><span class="s1"> ويروى في بعض المسانيد الطوال وفي الأجزاء، وسنن ابن ماجه وجامع أبي عيسى.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">مثل: عمرو بن شَمِر، عن جابر الجُعفي، عن الحارث، عن علي.</span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">و: صدقة الدقيقي، عن فرقد السَّبخي، عن مرة الطيب، عن أبي بكر.</span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>الموضوع: </b></span></div>
<div class="p7" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">ما كان متنه مخالفا للقواعد، وراويه كذّابا. كالأربعين الودعانية.</span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>وهو مراتب: </b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">منه ما اتفقوا على أنه كذب ويُعرف ذلك بإقرار واضعه، وبتجربة الكذب منه.</span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">ومنه: ما الأكثرون على أنه موضوع والآخرون يقولون أنه ساقط مطروح.</span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">ومنه: ما الجمهور على وهنه وسقوطه، والبعض على أنه كذب.</span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>المرسل:</b></span></div>
<div class="p7" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">عَلَمٌ على ما سقط ذكر الصحابي من إسناده.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s10">فيقول التابعي: قال رسول الله </span><span class="s1">ﷺ. ويقع في المراسيل الأنواع الخمسة الماضية، فمن صحاح المراسيل:</span></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">مرسل: سعيد بن المسيَّب.</span></div>
<div class="p11" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s3">فإن المرسل إذا صح إلى تابعي كبير</span><span class="s6"> فهو حجة عند خلق من الفقهاء.</span></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">فإن كان في الرواة ضعيف إلى مثل ابن المسيَّب، ضُعِّف الحديث من قِبِل ذلك الرجل، وإن كان متروكا أو ساقطا وُهِّن الحديث وطرح.</span></div>
<div class="p11" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s3">وإن صح الإسناد إلى تابعي متوسط الطبقة </span><span class="s6">فهو مرسل جيد يقبله قوم ويردّه آخرون. </span></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">كمراسيل مجاهد وإبراهيم والشعبي.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">وأوهى المراسيل: مراسيل الحَسَن وأوهى منهم الزهري وقتادة وحُمَيد الطويل من صغار التابعين.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">ويعتبرها المحققين مراسيل معضلة ومنقطعة، والظن بمرسله أنه أسقط من إسناده إثنين.</span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>المعضل:</b></span></div>
<div class="p13" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">هو ما سقط من إسناده اثنان فأكثر.</span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s6">وكذلك </span><span class="s1"><b>المنقطع:</b></span></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">قل من يحتج به. وأجود ذلك ما قال فيه مالك: بلغني أن رسول الله ﷺ قال: كذا وكذا. فمالك متثبت وبلاغاته أقوى من مراسيل مثل حُمَيد، وقتادة.</span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>الحديث الموقوف:</b></span></div>
<div class="p13" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">هو ما أسند إلى صحابي من قوله أو فعله.</span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s6">ومقابله</span><span class="s1"><b> المرفوع:</b></span></span></div>
<div class="p13" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">وهو ما نسب إلى النبي ﷺ من قوله أو فعله.</span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>الموصول:</b></span></div>
<div class="p13" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">ما اتصل سنده، وسلم من الانقطاع. يصدق ذلك على المرفوع والموقوف.</span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>المُسند:</b></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s8">ما اتصل سنده بذكر النبي ﷺ.</span><span class="s1"> وقيل يدخل فيه كل ما ذكر فيه النبي ﷺ وإن كان في أثناء سنده انقطاع.</span></span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>الشاذ:</b></span></div>
<div class="p13" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">هو ما خالف راويه الثقات، أوما انفرد به من لا يحتمل حاله قبول تفرده.</span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>المنكر:</b></span></div>
<div class="p13" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">هو ما انفرد الراوي الضعيف به. وقد يُعَد تفرد الصدوق منكرا.</span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>الغريب:</b></span></div>
<div class="p13" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">ضد المشهور. تارة ترجع غرابته إلى المتن، وتارة إلى السند.</span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>المسلسل:</b></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s8">ما كان سنده على صفة واحدة في طبقاته.</span><span class="s1"> وعامة المسلسلات واهية وأكثرها باطلة لكذب رواتها.</span></span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>المعنعن:</b></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s8">ما إسناده فلان عن فلان.</span><span class="s1"> فمن الناس من قال لا يثبت حتى يصح لقاء الراوي بشيخه يوما ما، ومنهم من اكتفى إمكان اللقي، وهو مذهب مسلم، وقد بالغ في الرد على مخالفه. </span></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">ثم بتقدير تيقن اللقاء يشترط أن لا يكون الراوي مدلسا عن شيخه، فإن لم يكن حملناه على الاتصال. فإن كان مدلسا فالأظهر أنه لا يحمل على السماع. وإن كان المدلس عن شيخه ذا تدليس عن الثقات فلا بإس وإن كان ذا تدليس عن الضعفاء فمردود.</span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>التدليس:</b></span></div>
<div class="p13" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">ما رواه الرجل عن آخر لم يسمعه منه، أو لم يدركه.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">فإن صرّح بالاتصال فهذا كذاب، وإن فعله طلبا للعلو أو إيهاما بتكثير الشيوخ مرة يسمي الشيخ ومرة يكنيه فهذا محتمل والورع تركه.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">مثل: الحسن عن أبي هريرة. </span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>المضطرب:</b></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s8">ما رُوي على أوجه مختلفة فيعتلّ الحديث.</span><span class="s1"> فإن كانت العلة غير مؤثرة بأن يرويه الثبت على وجه ويخالفه واه فليس بمعلول.</span></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">وأكثر المُتَكلّم فيهم ما ضعّفهم الحفّاظ إلا لمخالفتهم للأثبات.</span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>المُدرج:</b></span></div>
<div class="p13" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1">هي ألفاظ تقع من بعض الرواة متصلة بالمتن لا يبين للسامع إلا أنها من صلب الحديث</span><span class="s6">، ويدل دليل على أنها من لفظ راو، بعبارة تفصل هذا من هذا.</span></span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>ألفاظ الأداء:</b></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>سمعنا </b>لما سمع من الشيخ وحده. <b>حدثنا </b>لما سمعته مع غيرك.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>وأخبرنا </b>لما سمع من لفظ الشيخ أو قرأه هو أو قرأه آخر على الشيخ وهو يسمع. وهو أعم من التحديث.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">ومالك والبخاري سووا بين حدثنا وأخبرنا وسمعت.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">أنبأنا كذلك لكنها غلبت في عرف المتأخرين على الإجازة. وقيل النبأ مرادف للحديث والخبر. “قالت من أنبأك هذا قال نبأني العليم الخبير”.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">قال: لا تدل على الاتصال، وقد اغتفرت في الصحابة لتيقن سماعهم من رسول الله <b>ﷺ.</b></span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>المقلوب:</b></span></div>
<div class="p13" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">ما رواه الشيخ بإسناد لم يكن كذلك فينقلب عليه وينظ من إسناد حديث إلى متن آخر بعده.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">ومن ذلك أن يسرق حديثا ما سمعه.</span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>التحمل:</b></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">لا تشترط العدالة حالة التحمل، بل حالة الأداء، فيصح سماعه كافرا وفاجرا وصبيا.</span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>آداب المحدِّث:</b></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">تصحيح النية بأن يطلب الحديث لله وللعمل به وللقربة بكثرة الصلاة على النبي ﷺ ولنفع الناس.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">أن يبذل نفسه للطلبة الأخيار لا سيما إذا تفرد.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">أن لا يحدث مع وجود من هو أولى منه دينا وإتقانا.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">كان مالكا يغتسل للتحديث ويتبخر ويتطيب ويلبس ثيابه الحسنة ويلزم الوقار والسكينة ويرتل الحديث.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">أن يجتنب روايةالمشكلات مما لا تحمله قلوب العامة فإن روى ذلك فليكن في مجالس خاصة.</span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>الثقة:</b></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">تشترط العدالة في الراوي كالشاهد، ويمتاز الثقة بالضبط والإتقان، فإن انضاف ذلك إلى المعرفة والإكثار فهو حافظ.</span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>طبقات الحفاظ:</b></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">في الذروة أبو هريرة ، ومن التابعين : ابن المسيّب ، وفي صغارهم : الزهري، وفي أتباعهم: سفيان وشعبة ومالك.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">ثم ابن المبارك ويحيى بن سعيد ووكيع وابن مهدي.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">ثم اصحابهم كابن المديني وابن معين ..</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">ثم البخاري وأبي زُرعة وأبي حاتم وأبي داوود ومسلم.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">ثم النسائي وموسى بن هارون وابن خزيمة.</span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>الثقة:</b></span></div>
<div class="p13" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">من وثّقه كثير ولم يضعّف. </span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">ودونه من لم يوثّق ولا ضُعِّف، فإن خرّج حديث هذا في الصحيحين فهو موثَّق بذلك.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">واشتهر عند طوائف من المتأخرين إطلاق اسم الثقة على من لم يُجرّح، مع ارتفاع الجهالة عنه. ويسمى: مستورا، ويسمى: محله الصدق، ويقال فيه شيخ.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">وقولهم مجهول لا يلزم منه جهالة عينه فإن جهل عينه وحاله فأولى أن لا يحتجوا به.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s3">وينبوع معرفة الثقات:</span><span class="s1"> تاريخ البخاري، وابن أبي حاتم، وابن حبان، وكتاب تهذيب الكمال.</span></span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"><b>من أخرج له الشيخان أو أحدهما،</b></span><span class="s6"><b> على قسمين:</b></span></span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>أحدهما: ما احتجّا به في الأصول:</b></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">فمن احتجا به أو أحدهما ولم يوثّق ولا غُمِز، فهو ثقة حديثه قوي.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">ومن “ “ “ “ وتُكلِّم فيه: فتارة يكون الكلام فيه تعنّتا، والجمهور على توثيقه.وحديثه قوي.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"> وتارة يكون الكلام في تليينه وحفظه له اعتبار، فحديثه لا ينحط عن الحسن.</span></div>
<div class="p14" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>ثانيهما: من خرّجا له متابعة وشهادة واعتبارا:</b></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">فيهم من في حفظه شيء، وفي توثيقه تردد.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">وكل من خُرِّج له في الصحيحين فقد قفز القنطرة فلا يعدل عنه إلا ببرهان بيِّن.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">فأما من ضُعِّف أو قيل فيه أدنى شيء فهذا قد ألف فيه الذهبي مؤلفا مختصرا : ( المغني )، وبسط فيه بـ ( الميزان ).</span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>من لم يخرّج لهم في الصحيحين:</b></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">منهم من صحح لهم الترمذي وابن خزيمة.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">ثم من روى لهم النسائي وابن حبان وغيرهما.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">ثم من لم يضعفهم أحد واحتج هؤلاء المصنفون بروايتهم.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">وقد قيل في بعضهم: فلان ثقة ، فلان لا بأس به، فلان شيخ، فلان مستور، فلان روى عنه شعبة…</span></div>
<div class="p15" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">كلها عبارات جيدة ليست مضعِّفة لحال الشيخ ولا ترقى للصحة الكاملة.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">والكلام في الرواة يحتاج إلى ورع تام وبراءة من الهوى والميل وخبرة كاملة بالحديث وعلله.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">وعبارات الجرح والتعديل تعرف بالاستقراء التام للإمام وعرفه ودلالته فيها.</span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>من المحدثين الحادّ والمعتدل والمتساهل:</b></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>الحاد:</b> مثل ابن معين.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>المعتدل:</b> أحمد بن حنبل، والبخاري.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>المتساهل:</b> كالترمذي، والحاكم، والدارقطني أحيانا.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">وكل منهم يتكلم بحسب اجتهاده وقوة معارفه.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">وإذا تُكُلِّم في نقد شيخ ورد شيء في حفظه وغلطه، فإن كان كلامهم فيه من جهة معتقده فهو على مراتب:</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">من بدعته غليظة. من بدعته دون ذلك. الداعي إلى بدعته. الكافّ، وما بين ذلك.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">والذي تقرر أنه لا تعتبر المذاهب في الرواية إلا بإنكار متواتر من الشريعة.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">انظري تفصيل أكثر في الكتاب ص١٠٢</span></div>
<div class="p12" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><b>المؤتلف والمختلف:</b></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">فن واسع مهم، وأهمه ما تكرر وكثر، وقد يندر كأجمد بن عجيان، وآبي اللحم.</span></div>
<div class="p16" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<style type="text/css">
p.p1 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: center; font: 12.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p2 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: center; font: 17.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p3 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: left; font: 14.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p4 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #cf232b; -webkit-text-stroke: #cf232b}
p.p5 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p6 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #578726; -webkit-text-stroke: #578726}
p.p7 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #55136c; -webkit-text-stroke: #55136c}
p.p8 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #79ae3d; -webkit-text-stroke: #79ae3d}
p.p9 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #0433ff; -webkit-text-stroke: #0433ff}
p.p10 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 14.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p11 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 14.0px Helvetica; color: #578726; -webkit-text-stroke: #578726}
p.p12 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 14.0px Helvetica; color: #cf232b; -webkit-text-stroke: #cf232b}
p.p13 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 14.0px Helvetica; color: #55136c; -webkit-text-stroke: #55136c}
p.p14 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 14.0px Helvetica; color: #cf232b; -webkit-text-stroke: #cf232b}
p.p15 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 14.0px Helvetica; color: #404040; -webkit-text-stroke: #404040}
p.p16 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 14.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000; min-height: 17.0px}
p.p17 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: center; font: 14.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
span.s1 {font-kerning: none}
span.s2 {font-kerning: none; color: #578726; -webkit-text-stroke: 0px #578726}
span.s3 {text-decoration: underline ; font-kerning: none}
span.s4 {font: 10.0px Helvetica; font-kerning: none}
span.s5 {font-kerning: none; color: #0433ff; -webkit-text-stroke: 0px #0433ff}
span.s6 {font-kerning: none; color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #000000}
span.s7 {text-decoration: underline ; font-kerning: none; color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #000000}
span.s8 {font-kerning: none; color: #55136c; -webkit-text-stroke: 0px #55136c}
span.s9 {font: 11.0px Helvetica; font-kerning: none}
span.s10 {font: 13.0px Helvetica; font-kerning: none}
</style>
<br />
<div class="p17" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">. ـ = تم التلخيص بحمد الله = ـ .</span></div>
<div class="p17" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="p17" dir="rtl">
<span class="s1" style="font-size: large;">لطباعة تلخيص كتاب الموقظة في علم مصطلح الحديث بصيغة pdf</span></div>
<div class="p17" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><a href="https://www.4shared.com/office/q7wGaj0nei/______.html" target="_blank">(( من هنا ))</a></span><br />
<br />
<br /></div>
</div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-27976467149664196592017-03-20T15:45:00.001+03:002018-10-03T13:35:32.581+03:00تلخيص كتاب: المنهج العلمي في دراسة الحديث المعلِّ<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">فيما يلي تلخيص للكتاب وهو لا يغني عنه ولن يفيد لمراجعة أهم العناوين الرئيسية فيه</span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">تلخيص كتاب:</span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">المنهج العلمي في دراسة الحديث المعلِّ</span></b></span></div>
<div class="p2" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">د. علي بن عبد الله الصيّاح</span></b></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">تعريف العلة:</span></b></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><b>لغة: علَّ :</b> لها ثلاثة أصول صحيحة: ١- تكرر أوتكرير ٢- عائق يعوق ٣- المرض.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">اصطلاحا: العِلّة والحديث المعل:</span></b></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><b>المعنى الأول:</b> معنى خاص يراد به العلة الغامضة في إسناد ظاهره الصحة.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">ليس لها ضابط، قد تكون اختلافا في إسناد حديث كرفعه ووقفه، أو وصله وإرساله. أو اختلافا في متن حديث كاختصاره أو الإدراج فيه أو روايته بالمعنى. وهو المراد في كلام المتأخرين الذي ذكروه في كتب المصطلح.</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><b>المعنى الثاني:</b> عام يراد به الأسباب التي تقدح في صحة الحديث المانعة من العمل به. ومعناها أوسع من السابق.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span></span><br />
<a name='more'></a><span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">أول من ذكر هذا العلم كنوع من أنواع علوم الحديث:</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">الحاكم أبو عبد الله محمد النيسابوري.</span></span></div>
<div class="p7" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"><b></b></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">الأئمة المتقدمين في باب التعليل متفقون في الجملة:</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">أمثال شعبة بن الحجاج ويحيى القطان وعلي بن المديني وأحمد بن حنبل والبخاري والنسائي والدارقطني وغيرهم متفقون في باب التعليل والتعليل بالتفرد بضوابط متفقون في الجملة وإن وقع منهم بعض الاختلاف.</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">أن تعاليل بعض الأئمة للأخبار مبنية في الغالب على الاختصار والإجمال والإشارة:</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1">فيقولون: (الصواب رواية فلان) أو (وَهِم فلان) أو ( حديث فلان يشبه حديث فلان) ولا يذكرون الأدلة والأسباب التي دعتهم إلى ذلك مع وجودها عندهم. </span><span class="s2"><b>وسبب ذلك:</b></span><span class="s1"> أن كلامهم موجه في الغالب إلى أناس يفهمون الصناعة الحديثية والعلل والإشارة، وقد خَشِي الأئمة من أن يساء بهم الظهر إذا تكلموا بهذا عند من لا يحسنه.</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">بعض أئمة العلل والمبرزين فيه:</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><b>١- شعبة بن الحجاج الواسطي.</b> أول من وسع الكلام في علم الجرح والتعديل واتصال الإسانيد وانقطاعها ونقب عن دقائق علم العلل.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">٢- ثم تلميذه يحيى بن سعيد القطان. </span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">٣- عبد الرحمن بن مهدي أبو سعيد. </span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">٤- يحيى بن معين أبو زكريا. </span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><b>٥- علي بن عبد الله المديني.</b> من أبرز من أظهر هذا الفن وأشهره وأكثر فيه التصنيف.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">٦- إسحاق بن راهويه.</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><b>٧- أحمد بن حنبل. </b>وغيرهم كثير.</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">المؤلفات في هذا الفن كثيرة ومتعددة الطرائق والمناهج:</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"><b>صنفت فيه كتب كثيرة </b></span><span class="s2"><b>مفردة</b></span><span class="s1"><b> بعضها غير مرتبة وبعضها مرتبة.</b> غير أن الموجود قليل والمطبوع أقل لصعوبته وعدم الاهتمام به. مثل: التمييز لمسلم بن الحجاج، العلل الكبير للترمذي، علل ابن عمار الشهيد، علل ابن أبي حاتم، التتبع والعلل للدارقطني، شرح علل الترمذي لابن رجب.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"><b>وبعضها </b></span><span class="s2"><b>مبثوثة في كثير من كتب الجرح والتعديل والتواريخ والسن</b></span><span class="s1"><b>ن وغيرها من الكتب</b> مثل:</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">التاريخ الكبير، والأوسط للبخاري، سنن الترمذي، السنن الكبرى والصغرى للنسائي، تهذيب الآثار للطبري، السنن الكبرى للبيهقي.</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">خطوات دراسة الحديث المُعل:</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1">بيان هذه الخطوات من خلال نص إمامين من أئمة العلل هما:</span><span class="s2"> <b>يعقوب بن شيبة ، والدارقطني.</b></span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">الخطوة الأولى: جمع طرق الحديث والنظر فيها مجتمعة:</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">والنظر في اختلاف الرواة والاعتبار بمكانهم من الحفظ ومنزلتهم في الإتقان والضبط.</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">الخطوة الثانية: تحديد مدار الحديث، والتعريف به وبيان حاله.</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">تحديد مدار الحديث أي الراوي الذي تلتقي عنده الأسانيد، والتعريف به من حيث اسمه ونسبه ومولده ووفاته وموطنه وأشهر شيوخه وتلاميذه.</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"><b>الخطوة الثالثة: ذكر الرواة عن المدار وبيان اختلافهم عنه: </b></span><span class="s3">مع مراعاة مايلي:</span></span></div>
<ul>
<li class="li5" dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span class="s4"></span><span class="s1">التأكد من سلامة الإسناد إلى الراوي عن المدار.</span></span></li>
<li class="li5" dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span class="s5"></span><span class="s1">التأكد من عدم وجود اختلاف على الراوي عن المدار.</span></span></li>
<li class="li5" dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span class="s5"></span><span class="s1">دراسة حال الراوي وبيان درجته من حيث الرواية ولا يتوسع في الترجمة بل يذكر ما يفي بالغرض.</span></span></li>
<li class="li5" dir="rtl"><span style="font-size: large;"><span class="s5"></span><span class="s1">ترتيب الروايات عن المدار حسب الاتفاق والاختلاف.</span></span></li>
</ul>
<div class="p8" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">الخطوة الرابعة: الموازنة بين الروايات وبيان الراجح وأسباب الترجيح:</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">بهذه الخطوة يتميز الناقد البصير من غيره، ويتنبه الباحث في هذه الخطوة إلى أمور:</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">الأمر الأول: </span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><b>أن لا يحاكم الباحث الأئمة والنقاد المتقدمين على ضوء معلوماته</b> التي استمدها من الكتب المتأخرة. فيعمد إلى تغليط الأئمة في مصطلحاتهم فيفوّت على نفسه علما كثيرا.</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">الأمر الثاني: </span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"><b>إتباع الأئمة المتقدمين في تعليلهم للأخبار</b></span><span class="s2"> إذا لم يوجد مخالف لهم،</span><span class="s1"> حيث قد تقصر عبارة المعلل منهم فلا يفصح بما في نفسه من ترجيح، فمتى وجدنا حديثا قد حكم إمام من الأئمة المرجوع إليهم بتعليله فالأولى اتباعه، وعدم التسرع بالرد عليه، وهذا من باب الإتباع المحمود لا التقليد المذموم. </span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s2">أما إن وجد غيره صححه</span><span class="s1"> فينبغي الترجيح بين كلاميهما.</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">الأمر الثالث: </span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><b>أهمية معرفة قرائن الترجيح التي طبقها الأئمة للموازنة بين الروايات المعلة</b>، مثل: معرفة مراتب الثقات، وترجيح بعضهم على بعض عند الاختلاف، إما في الإسناد، وإما في الوصل والإرسال، وإما في الوقف والرفع ونحوه.</span></span></div>
<div class="p7" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"><b></b></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">قرائن الترجيح والجمع والتعليل عند حفاظ الحديث ونقاده:</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s2"><span style="font-size: large;">أحيانا يصرح بها الأئمة وأحيانا تستنبط من صنيعهم، ومن ذلك:</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><b>١- الترجيح بالحفظ والإتقان والضبط</b>، وقد عقد الترمذي في جامعه فصلا ذكر فيه تفاضل أهل العلم في الحفظ.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><b>٢-</b> <b>الترجيح بالعدد والكثرة إن تساووا بالحفظ</b>، والترجيح للأحفظ إن استوى العدد.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">٣- سلوك الراوي للجادة والطريق المشهور. </span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"><b>٤- الترجيح بالنظر إلى أصحاب الراوي المقدمين فيه.</b> </span><span class="s2">وهذه أشهر القرائن في كتب العلل.</span><span class="s1"> وقد عنى أئمة العلل بتقسيم الرواة عن الأئمة المشهورين وجعلهم طبقات وبينوا من يقدم منهم عند الاختلاف. وأحسن من ذكر نصوصهم مجتمعة ابن رجب في شرح علل الترمذي.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><b>٥- الترجيح باعتبار البلدان واتفاقها.</b> أي أن أهل البلد أعرف برجالها.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><b>٦- الترجيح بالزيادة.</b> وهذا حسب حال الراوي وما يناسبه من الترجيح.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">٧- عدم وجود الحديث في كتب الراوي الذي روى الحديث عنه.</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">٨- شهرة الحديث وانتشاره من طريق يدل على غلط من رواه من طريق آخر.</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">٩- وجود قصة في الخبر تدل على صحة الطريق.</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><b>١٠- التفرد </b>- سواء مع المخالفة أو عدمها - خاصة عن الأئمة المشهورين.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">١١- تحديث الراوي في مكان بدون كتبه.</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">١٢- التحديث بنزول مع إمكانية العلو في السماع.</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">١٣- عدم العلم برواية الراوي عمن روى عنه، أو عدم سماعه منه.</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">١٤- رواية الراوي عن أهل بيته.</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><b>١٥- اختلاف المجالس وأوقات السماع، </b>وسماع اثنان لرواية من نفس المجلس أقوى من سماع أحد الحفاظ وإن كانوا أتقن منه.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><b>١٦- ورود الحديث بسلسلة إسناد لم يصح منها شيء، </b>أو في باب لم يصح فيه شيء.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><b>١٧- كتابة الحديث والتحديث من كتاب، </b>وهم قوم ثقات لهم كتاب صحيح وفي حفظهم بعض شيء.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><b>١٨- ضعف الراوي أو وهمه أو اضطرابه،</b> وهي قرينة مشهورة.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><b>١٩- مشابهة الحديث لحديث راو ضعيف. </b>حذّاق النقاد لكثرة ممارستهم للحديث لهم فهم خاص يفهمون به أن حديث فلان يشبه حديث فلان ولا يشبه حديث فلان، فيعللون الأحاديث بذلك وهذا مما لا يعبر عنه بعبارة تحصره.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">٢٠- اتفاق حديث الرجلين في اللفظ يدل على أن أحدهما أخذه عن صاحبه.</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">٢١- قبول الراوي للتلقين.</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">٢٢- مجيء ما يدل على خلاف الحديث المرفوع عن نفس الراوي موقوفا عليه.</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">٢٣- مخالفة الراوي لما روى سواء وجد اختلاف أو لم يوجد.</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><b>٢٤- اضطراب إحدى الروايات، </b>حديث لم يختلف فيه على راويه أصلا أصح من حديث اختلف فيه في الجملة.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">٢٥- تصريح الراوي بالرجوع عن رواية معينة.</span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;"><b>٢٦- شهرة الراوي بأمر معين،</b> كاختصار المتون أو الإدراج فيها أو الرواية بالمعنى أو قصر الأسانيد أو جمع الرواة حال الرواية..إلخ.</span></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: large;">والقرائن كثيرة لا تنحصر فكل حديث له نقد خاص وكل حديث يقوم به ترجيح خاص.</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span class="s1"><b><span style="font-size: large;">قال ابن رجب:</span></b></span></div>
<style type="text/css">
p.p1 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: center; font: 12.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p2 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: center; font: 15.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p3 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 13.0px Helvetica; color: #cf232b; -webkit-text-stroke: #cf232b}
p.p4 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 13.0px Helvetica; color: #55136c; -webkit-text-stroke: #55136c}
p.p5 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 13.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p6 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 13.0px Helvetica; color: #55136c; -webkit-text-stroke: #55136c; min-height: 16.0px}
p.p7 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 13.0px Helvetica; color: #cf232b; -webkit-text-stroke: #cf232b; min-height: 16.0px}
p.p8 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 13.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000; min-height: 16.0px}
p.p9 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 13.0px Helvetica; color: #578726; -webkit-text-stroke: #578726}
p.p10 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: center; font: 13.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
li.li5 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 13.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
span.s1 {font-kerning: none}
span.s2 {text-decoration: underline ; font-kerning: none}
span.s3 {font-kerning: none; color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #000000}
span.s4 {font: 12.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #cf232b}
span.s5 {font: 12.0px Helvetica; color: #000000}
</style>
<br />
<div class="p5" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s2"><b>“قاعدة مهمة: </b></span><span class="s1"><b>حذّاق النقاد من الحفاظ لكثرة ممارستهم للحديث ومعرفتهم بالرجال وأحاديث كل واحد منهم، لهم فهم خاص يفهمون به أن هذا الحديث يشبه حديث فلان ولا يشبه حديث فلان، فيعللون الأحاديث بذلك، وهذا مما لا يعبر عنه بعبارة تحصره وإنما يرجع فيه إلى مجرد الفهم والمعرفة التي خصوا بها عن سائر أهل العلم”.</b></span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><span class="s1"><b><br /></b></span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span style="font-size: large;"><b>يمكنكم تلخيص نسخة من الكتاب في الرابط التالي:</b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl" style="text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><b><a href="https://www.4shared.com/office/ka-q5CPnca/_______.html" target="_blank">((( من هنا )))</a></b></span></div>
</div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-60057136999720595822017-03-17T00:08:00.003+03:002020-05-21T01:12:13.851+03:00تلخيص كتاب: ضوابط الجرح والتعديل<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgz2UQfnVNRwaThnWv5AleuO9_Bs_d3Bv1hwp0A8uP_ZrPEBO-_FWivG-xYn9v7h1lAp9E18zUdnGrcb7OYT_ambjJk-SgcxRTmM8au87KGLbBS5jsmUkrELFd9MQyl9fhp_jygqhaWxmtg/s1600/05-2015+%252826%2529.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><span style="font-size: small;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgz2UQfnVNRwaThnWv5AleuO9_Bs_d3Bv1hwp0A8uP_ZrPEBO-_FWivG-xYn9v7h1lAp9E18zUdnGrcb7OYT_ambjJk-SgcxRTmM8au87KGLbBS5jsmUkrELFd9MQyl9fhp_jygqhaWxmtg/s320/05-2015+%252826%2529.jpg" width="219" /></span></a></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="font-size: small;">تأليف: د. عبد العزيز بن محمد العبد اللطيف</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div style="text-align: right;">
<div class="p1" dir="rtl">
<div class="p1" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;"><b>الجرح </b>لغة: <span class="Apple-converted-space"> </span></span></div>
<ul style="text-align: start;">
<li class="li2" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span class="s2" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); font-size: 12px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;"></span><span class="s3" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(87, 135, 38); color: #578726; font-kerning: none; text-decoration-line: underline;"><b>الجَرح</b></span><span class="s1" style="font-kerning: none;"> بالفتح: التأثير في الجسم بالسلاح.</span></li>
<li class="li2" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span class="s4" style="font-size: 12px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;"></span><span class="s3" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(87, 135, 38); color: #578726; font-kerning: none; text-decoration-line: underline;"><b>الجُرح</b></span><span class="s1" style="font-kerning: none;"> بالضم: اسم للجرح في الأبدان.</span></li>
</ul>
<div class="p3" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: center;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;">وقال بعض فقهاء اللغة: </span><span class="s5" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(87, 135, 38); color: #578726; font-kerning: none;">الجَرح</span><span class="s1" style="font-kerning: none;"> باللسان في المعاني والأعراض ونحوه، </span><span class="s5" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(87, 135, 38); color: #578726; font-kerning: none;">والجُرح</span><span class="s1" style="font-kerning: none;"> في الأبدان بالحديد ونحوه.</span></div>
<div class="p1" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;"><b>الجَرح </b>اصطلاحا:</span></div>
<div class="p4" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(87, 135, 38); color: #578726; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;">وصف الراوي في </span><span class="s6" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;">عدالته أو ضبطه</span><span class="s1" style="font-kerning: none;"> بما يقتضي </span><span class="s6" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;">تليين روايته أو تضعيفها أو ردها</span><span class="s1" style="font-kerning: none;">.</span></div>
<ul style="text-align: start;"><ul>
<li class="li2" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span class="s7" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(87, 135, 38); font-size: 12px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;"></span><span class="s3" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(87, 135, 38); color: #578726; font-kerning: none; text-decoration-line: underline;">تليين روايته</span><span class="s5" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(87, 135, 38); color: #578726; font-kerning: none;">: </span><span class="s1" style="font-kerning: none;">الصدوق سيء الحفظ، تتقوى روايته بوجود قرينة مرجحة لجانب ضبطه.</span></li>
<li class="li2" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span class="s4" style="font-size: 12px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;"></span><span class="s3" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(87, 135, 38); color: #578726; font-kerning: none; text-decoration-line: underline;">تضعيف روايته:</span><span class="s1" style="font-kerning: none;"> لا يخلو من أن يكون تضعيف الراوي:</span></li>
</ul>
</ul>
<div class="p2" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s8" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(121, 174, 61); color: #79ae3d; font-kerning: none;">١- تضعيف مطلق:</span><span class="s1" style="font-kerning: none;"> عند تفرده، لا تقبل روايته لكن تتقوى بالمتابعة من مثله فترتقي إلى حسن لغيره.</span></div>
<div class="p2" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s8" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(121, 174, 61); color: #79ae3d; font-kerning: none;">٢- تضعيف مقيد: </span><span class="s1" style="font-kerning: none;">بالرواية عن بعض الشيوخ أو البلدان أو الأوقات، فيختص الضعف بما قُيد به.</span></div>
<div class="p2" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s8" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(121, 174, 61); color: #79ae3d; font-kerning: none;">٣- تضعيف نسبي:</span><span class="s1" style="font-kerning: none;"> عند المفاضلة بين راويين أو أكثر، يختلف الحكم عليه بحسب قرينة الحال.</span></div>
<ul style="text-align: start;"><ul>
<li class="li2" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span class="s4" style="font-size: 12px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;"></span><span class="s3" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(87, 135, 38); color: #578726; font-kerning: none; text-decoration-line: underline;">رد روايته:</span><span class="s1" style="font-kerning: none;"> هو الضعيف جدا فمن دونه، لا يُقوي غيره ولا يتقوى بغيره.</span></li>
</ul>
</ul>
<div class="p5" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; min-height: 13px; text-align: justify;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;"></span><br /></div>
<div class="p1" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;"><b>التعديل:<span class="Apple-converted-space"> </span></b></span></div>
<ul style="text-align: start;">
<li class="li2" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span class="s2" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); font-size: 12px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;"></span><span class="s9" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-kerning: none;"><b>لغة:</b></span><span class="s1" style="font-kerning: none;"> التسوية.</span></li>
<li class="li4" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke: rgb(87, 135, 38); color: #578726; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span class="s10" style="color: black; font-size: 12px; font-stretch: normal; line-height: normal;"></span><span class="s9" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-kerning: none;"><b>اصطلاحا:</b></span><span class="s11" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(207, 35, 43); color: #cf232b; font-kerning: none;"> </span><span class="s1" style="font-kerning: none;">وصف الراوي في </span><span class="s6" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;">عدالته وضبطه</span><span class="s1" style="font-kerning: none;"> بما يقتضي </span><span class="s6" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;">قبول روايته</span><span class="s1" style="font-kerning: none;">.</span></li>
</ul>
<div class="p2" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;">يشمل من تقبل روايته وتعتبر في مرتبة الصحيح لذاته، والحسن لذاته.</span></div>
<div class="p6" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;">التعديل: يعني الحكم بعدالة الراوي، لكنها استخدمت بمعنى أشمل وهو التوثيق، أي الحكم بعدالته وضبطه معا.</span></div>
<div class="p4" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(87, 135, 38); color: #578726; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s12" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); color: black; font-kerning: none;"><b> </b></span><span class="s9" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-kerning: none;"><b> <span class="Apple-converted-space"> </span>العدالة:</b></span><span class="s12" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); color: black; font-kerning: none;"><b> </b></span><span class="s1" style="font-kerning: none;">ملكة تحمل المرء على ملازمة التقوى والمروءة.</span></div>
<div class="p4" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(87, 135, 38); color: #578726; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;"><b> </b></span><span class="s9" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-kerning: none;"><b>العدل:</b></span><span class="s1" style="font-kerning: none;"><b> </b>المسلم البالغ العاقل السالم من أسباب الفسق وخوارم المروءة.</span></div>
<ul style="text-align: start;">
<li class="li7" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke: rgb(64, 64, 64); color: #404040; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span class="s13" style="color: black; font-size: 12px; font-stretch: normal; line-height: normal;"></span><span class="s14" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(121, 174, 61); color: #79ae3d; font-kerning: none; text-decoration-line: underline;">الإسلام والبلوغ</span><span class="s12" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); color: black; font-kerning: none;"> شرطان للأداء وليسا بشرطين للتحمل. </span><span class="s1" style="font-kerning: none;">(التحمّل هو سماع الحديث وأخذه عن النبي ﷺ أو عن الصحابة وغيرهم بعد وفاته).</span></li>
<li class="li2" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span class="s15" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(64, 64, 64); font-size: 12px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;"></span><span class="s14" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(121, 174, 61); color: #79ae3d; font-kerning: none; text-decoration-line: underline;">البلوغ والعقل</span><span class="s1" style="font-kerning: none;"> مناط التكليف الشرعي، لكن قد يضبط الصبي المميز بعض ما سمعه أو شاهده.</span></li>
<li class="li8" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke: rgb(0, 0, 0); color: #404040; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span class="s4" style="color: black; font-size: 12px; font-stretch: normal; line-height: normal;"></span><span class="s14" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(121, 174, 61); color: #79ae3d; font-kerning: none; text-decoration-line: underline;">السلامة من الفسق وخوارم المروءة</span><span class="s8" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(121, 174, 61); color: #79ae3d; font-kerning: none;"> </span><span class="s16" style="color: black; font-kerning: none;">تكون بالتحقق في ظاهر حال الراوي. </span><span class="s17" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(64, 64, 64); font-kerning: none;">( يقل التضعيف بفعل خوارم المروءة ).</span></li>
</ul>
<div class="p7" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(64, 64, 64); color: #404040; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;"> </span><span class="s12" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); color: black; font-kerning: none;"> <span class="Apple-converted-space"> </span></span><span class="s18" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(127, 127, 127); color: #7f7f7f; font-kerning: none;">( تلخيص الصفحات من ١٦ إلى ٢١ )</span></div>
<div class="p1" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;"><b>الأصل في اعتبار عدالة الراوي:<span class="Apple-converted-space"> </span></b></span></div>
<ul style="text-align: start;">
<li class="li9" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke: rgb(54, 125, 162); color: #367da2; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span class="s2" style="color: black; font-size: 12px; font-stretch: normal; line-height: normal;"></span><span class="s12" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); color: black; font-kerning: none;">من القرآن: </span><span class="s1" style="font-kerning: none;">“يأيها الذين ءامنوا إن جاءكم فاسق بنبأ </span><span class="s6" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;">فتبينوا</span><span class="s1" style="font-kerning: none;">..”</span><span class="s12" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); color: black; font-kerning: none;"> نص في وجوب التبيّن والتثبّت.</span></li>
<li class="li9" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke: rgb(54, 125, 162); color: #367da2; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span class="s10" style="color: black; font-size: 12px; font-stretch: normal; line-height: normal;"></span><span class="s12" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); color: black; font-kerning: none;">من السنة: </span><span class="s1" style="font-kerning: none;">“نضر الله امرءا سمع مقالتي </span><span class="s6" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;">فحفظها</span><span class="s1" style="font-kerning: none;"> ووعاها وأداها، فرب حامل فقه غير فقيه ورب حامل فقه إلى من هو أفقه منه..”<span class="Apple-converted-space"> </span></span></li>
</ul>
<div class="p5" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; min-height: 13px; text-align: justify;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;"></span><br /></div>
<div class="p2" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s9" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-kerning: none;"><b>حكم الجرح: </b></span><span class="s1" style="font-kerning: none;">جائز بإجماع المسلمين بل واجب للحاجة ولا يعد من الغيبة المحرمة.<span class="Apple-converted-space"> </span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(54, 125, 162); color: #367da2; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s19" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(85, 19, 108); color: #55136c; font-kerning: none;"> </span><span class="s1" style="font-kerning: none;"><span class="Apple-converted-space"> </span>وذكر النووي أن الغيبة تباح لغرض صحيح شرعا لا يمكن الوصول إليه إلا بها.</span></div>
<div class="p10" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(64, 64, 64); color: #404040; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; min-height: 13px; text-align: justify;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;"><b></b></span><br /></div>
<div class="p1" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;"><b>من الأدلة على جواز الغيبة لغرض شرعي مايلي:</b></span></div>
<div class="p9" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(54, 125, 162); color: #367da2; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s12" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); color: black; font-kerning: none;">١- </span><span class="s1" style="font-kerning: none;">«أن رجلاً استأذن على النبي ﷺ فلما رآه قال: بئس أخو العشيرة وبئس ابن العشيرة، فلما جلس تطلَّق النبي في وجهه وانبسط إليه، فلما انطلق الرجل قالت عائشة: يا رسول الله حين رأيت الرجل قلت له كذا وكذا ثم تطلَّقت في وجهه وانبسطت إليه، فقال رسول الله ﷺ: يا عائشة متى عَهِدتني فاحشاً؟ إنّ شرّ الناس عند الله منزلة يوم القيامة مَنْ تركه الناس اتقاء شرّه»</span><span class="s12" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); color: black; font-kerning: none;"> </span><span class="s20" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(64, 64, 64); color: #404040; font-kerning: none;">وفي رواية: «اتقاء فُحْشِهِ».</span></div>
<div class="p9" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(54, 125, 162); color: #367da2; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s12" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); color: black; font-kerning: none;">٢- </span><span class="s1" style="font-kerning: none;">وعن فاطمة بنت قيس أن أبا عمرو بن حفص طلقها البتة فقال النبي ﷺ: “فإذا حللت فآذنيني”. قالت: فلما حللت ذكرت له أن معاوية بن أبي سفيان وأبا جهم خطباني. فقال: رسول الله ﷺ: “أما أبو جهم فلا يضع عصاه عن عاتقه وأما معاوية فصعلوك لا مال له، انكحي أسامة بن زيد”.</span><span class="s19" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(85, 19, 108); color: #55136c; font-kerning: none;"> <span class="Apple-converted-space"> </span></span><span class="s18" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(127, 127, 127); color: #7f7f7f; font-kerning: none;"><span class="Apple-converted-space"> </span></span><br />
<div style="text-align: left;">
<span class="s18" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(127, 127, 127); color: #7f7f7f; font-kerning: none;">( تلخيص الصفحات من ١٦ إلى ٢٥ )</span></div>
</div>
<div class="p11" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(85, 19, 108); color: #55136c; font-family: Helvetica; font-size: 12px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; min-height: 14px; text-align: center;">
<span class="s6" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;"><b></b></span><br /></div>
<div class="p11" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(85, 19, 108); color: #55136c; font-family: Helvetica; font-size: 12px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; min-height: 14px; text-align: center;">
<span class="s6" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;"><b></b></span><br /></div>
<div class="p12" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(174, 25, 22); color: #ae1916; font-family: Helvetica; font-size: 12px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: center;">
<span class="s6" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;"><b>هل يشترط في الراوي غير العدالة والضبط؟</b></span></div>
<div class="p2" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;">ثمة أمور تشترط في الراوي غير العدالة والضبط، وتنقسم إلى قسمين:<span class="Apple-converted-space"> </span></span></div>
<div class="p2" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s9" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-kerning: none;"><b>١- ليست شرطا بالإجماع :</b></span><span class="s1" style="font-kerning: none;"> حرية الراوي ، حكى البغدادي الإجماع على قبول رواية العبد.</span></div>
<div class="p1" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;"><b>٢- ليست شرطا على الرأي الراجح عند الجمهور:</b></span><span class="s12" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); color: black; font-kerning: none;"> </span><span class="s6" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;"><b>منها ما يتعلق بالراوي:</b></span></div>
<div class="p2" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s5" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(87, 135, 38); color: #578726; font-kerning: none;"><b>١- الذكورية:</b></span><span class="s1" style="font-kerning: none;"> مذهب أبو حنيفة، واستثنى أخبار عائشة وأم سلمة.</span></div>
<div class="p2" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s5" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(87, 135, 38); color: #578726; font-kerning: none;"><b>٢- الفقه:</b></span><span class="s1" style="font-kerning: none;"> اشترطه أبو حنيفة إذا خالف خبره قياس الأصول، واشترطه آخرون عند تفرد الراوي، واشترطه ابن حبان عند أداء الراوي من حفظه. </span><span class="s21" style="font-family: "adobe arabic"; font-stretch: normal; line-height: normal;">قول الرسول ﷺ : “رب حامل فقه إلى من هو أفقه منه” صريح في عدم اشتراط فقه الراوي.</span></div>
<div class="p4" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(87, 135, 38); color: #578726; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;"><b>٣- الشهرة بسماع الحديث.</b></span></div>
<div class="p4" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(87, 135, 38); color: #578726; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;"><b>٤- كون الراوي بصيرا غير أعمى.</b></span></div>
<div class="p4" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(87, 135, 38); color: #578726; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;"><b>٥- كونه معروف النسب.</b></span></div>
<div class="p13" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Adobe Arabic"; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: center;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;">لم تشترط هذه الأمور الخمسة لقوله ﷺ: </span><span class="s9" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-kerning: none;">“نضر الله امرءا سمع مقالتي</span><span class="s19" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(85, 19, 108); color: #55136c; font-kerning: none;"> </span><span class="s9" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-kerning: none;">فحفظها ووعاها وأداها”. </span><span class="s19" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(85, 19, 108); color: #55136c; font-kerning: none;">ل</span><span class="s1" style="font-kerning: none;">م يفرّق بين من استوفى هذه الشروط ومن لم يستوفها.</span></div>
<div class="p1" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s6" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;"><b>ومنها ما يتعلق برواية الراوي:</b></span></div>
<div class="p14" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Adobe Arabic"; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s22" style="color: #578726; font-family: "helvetica"; font-stretch: normal; line-height: normal;"><b>١- عدم تفردها بالحديث،</b></span><span class="s1" style="font-kerning: none;"> لم يشترط هذا لكثرة الدلائل على قبول خبر الواحد الثقة.</span></div>
<div class="p14" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Adobe Arabic"; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<div style="text-align: left;">
<span class="s22" style="color: #578726; font-family: "helvetica"; font-stretch: normal; line-height: normal;"><b>٢- عدم إنكار راوي الأصل رواية الفرع عند على وجه النسيان.</b></span><span class="s1" style="font-kerning: none;"> الإنكار بالنسيان ليس نفيا للحديث بل بيان عدم تذكر، فقول المثبت مقدم لأنه جازم بما يروي عن شيخه.<span class="Apple-converted-space"> </span></span><span class="s18" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(127, 127, 127); color: #7f7f7f; font-kerning: none;">( تلخيص الصفحات من ٢٦ إلى ٢٨ )</span></div>
</div>
<div class="p15" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(174, 25, 22); color: #ae1916; font-family: Helvetica; font-size: 12px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; min-height: 14px; text-align: center;">
<span class="s6" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;"><b></b></span><br />
<br /></div>
<div class="p12" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(174, 25, 22); color: #ae1916; font-family: Helvetica; font-size: 12px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: center;">
<span class="s6" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;"><b>ما تثبت به العدالة</b></span></div>
<div class="p16" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<span class="s23" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(174, 25, 22); color: #ae1916; font-kerning: none;"><b>أولا: الجمهور :</b></span><span class="s1" style="font-kerning: none;"><b> تثبت العدالة بأمرين:</b> (وهو الراجح لأنه مقتضى الاحتياط للرواية، ولأن المقصود توثيق الراوي لا التعريف به)</span><span class="s12" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); color: black; font-kerning: none;"> </span></div>
<div class="p16" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;"><b>١- الاستفاضة: </b>أن يشتهر الراوي بالخير والثقة والأمانة، مثل الإمام مالك وشعبة والشافعي وغيرهم. لأن الاستفاضة أقوى في النفوس من تعديل الواحد والإثنين، ولأن الغاية من التعديل بلوغ ستر الراوي، ولاحاجة لتعديل من اشتهر بالعدالة.</span></div>
<div class="p16" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;"><b>٢- تنصيص الأئمة المعدلين: </b>(وفيه قولين)</span></div>
<div class="p16" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<span class="s5" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(87, 135, 38); color: #578726; font-kerning: none;"><b>الأول: يكفي تعديل إمام واحد:</b></span><span class="s1" style="font-kerning: none;"><b> قياسا على قبول خبر الراوي الثقة عند تفرده. </b></span><span class="s23" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(174, 25, 22); color: #ae1916; font-kerning: none;"><b>( الراجح )</b></span></div>
<div class="p6" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;">ولكن إذا كان الإمام الموثق متساهلا -كابن حبان- أو عارضه قول إمام آخر يُطلب الترجيح بضوابط التعارض.</span></div>
<div class="p6" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<span class="s5" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(87, 135, 38); color: #578726; font-kerning: none;"><b>الثاني: لابد من تعديل اثنين:</b></span><span class="s1" style="font-kerning: none;"> لأن التزكية تحتاج في ثبوتها إلى عدلين كالرشد والكفاءة، وقياسا على الشهادة في حقوق الآدميين.</span></div>
<div class="p17" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(85, 19, 108); color: #55136c; font-family: "Adobe Arabic"; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; min-height: 12px; text-align: justify;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;"></span><br /></div>
<div class="p1" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s23" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(174, 25, 22); color: #ae1916; font-kerning: none;"><b>ثانيا: أبو بكر البزار والذهبي:</b></span><span class="s1" style="font-kerning: none;"><b> تثبت العدالة برواية جماعة من الجُلَّة عنه:</b></span></div>
<div class="p6" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<span class="s9" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-kerning: none;">نحوه قول <b>الذهبي</b>:</span><span class="s1" style="font-kerning: none;">” والجمهور على أن من كان من المشايخ قد روى عنه جماعة ولم يأت بما ينكر عليه أن حديثه صحيح”. </span><span class="s17" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(64, 64, 64); font-kerning: none;">أي أن رواية العدل عن غيره تعديل له، لأن العدل لو كان يعلم فيه جرحا لذكره.</span></div>
<div class="p18" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Adobe Arabic"; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;">أجاب الخطيب البغدادي: يجوز أن يكون العدل لا يعرف عدالة من روى عنه فلا تكون روايته عنه تعديلا له، بل روى عنه لأغراض يقصدها، وقد وُجِد جماعة من العدول الثقات رووا عن قوم أحاديث أمسكوا في بعضها عن ذكر أحوالهم أحيانا مع العلم بأنها غير مرضية وفي بعضها شهدوا عليهم بالكذب وفساد المذهب.</span></div>
<div class="p18" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Adobe Arabic"; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;">رد ابن حجر على الذهبي بأنه لم يصرح به أحد إلا ابن حبان، وهو حق في من اشتهر بطلب الحديث.</span></div>
<div class="p19" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Adobe Arabic"; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; min-height: 12px; text-align: justify;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;"></span><br /></div>
<div class="p1" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s23" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(174, 25, 22); color: #ae1916; font-kerning: none;"><b>ثالثا: ابن عبد البر:</b></span><span class="s1" style="font-kerning: none;"><b> كل حامل للعلم معروف العناية به فهو عدل حتى يتبين جرحه.</b></span></div>
<div class="p6" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;">استدل بحديث: </span><span class="s5" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(87, 135, 38); color: #578726; font-kerning: none;">“يحمل هذا العلم من كل خَلَفٍ عُدولُه”</span><span class="s1" style="font-kerning: none;">. فيه إخبار بعدالة حملة هذا العلم.<span class="Apple-converted-space"> </span></span></div>
<div class="p18" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Adobe Arabic"; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;">أسانيد الحديث ضعيفة، وعلى فرض ثبوته فهو خبر بمعنى الأمر، ويدل على ذلك رواية “ليحمل هذا العلم..”، كما أنه يوجد من يحمل هذا العلم وهو غير عدل، وإن كان بمعنى الخبر فيكون فيمن يحمل هذا العلم لكونهم مظنة للعدالة.</span></div>
<div class="p20" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Adobe Arabic"; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; min-height: 12px;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;"></span><br /></div>
<div class="p1" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;">
<span class="s23" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(174, 25, 22); color: #ae1916; font-kerning: none;"><b>رابعا: ابن حبان:</b></span><span class="s1" style="font-kerning: none;"><b> أن العدل من لم يُعرف فيه الجرح:</b></span></div>
<div class="p21" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(4, 51, 255); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;">ونحوه ما نقله<b> الخطيب البغدادي</b>:<span class="Apple-converted-space"> </span></span></div>
<div class="p21" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(4, 51, 255); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;">زعم أهل العراق أن العدالة هي إظهار الإسلام وسلامة المسلم من فسق ظاهر فمتى كانت هذه حاله وجب أن يكون عدلا. وأدلتهم:</span></div>
<div class="p22" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(87, 135, 38); color: #578726; font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<span class="s12" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); color: black; font-kerning: none;"><b>١- </b></span><span class="s1" style="font-kerning: none;"><b>حديث ابن عباس رضي الله عنهما قال: جاء أعرابي إلى النبي ﷺ فقال: إني رأيت الهلال</b>. قال: أتشهد أن لا إله إلا الله؟ قال: نعم. قال: أتشهد أن محمدا رسول الله؟ قال: نعم. قال: يا بلال أذن في الناس فليصوموا غدا”</span><span class="s24" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(85, 19, 108); color: black; font-kerning: none;">.<span class="Apple-converted-space"> </span></span></div>
<div class="p18" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Adobe Arabic"; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<span class="s6" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;">الحديث مرسل</span><span class="s1" style="font-kerning: none;">، وعلى فرض ثبوته قد يكون هذا الأعرابي أسلم حديثا وهو طاهر من كل ذنب. </span></div>
<div class="p23" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(85, 19, 108); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<span class="s1" style="font-kerning: none;"><b>٢- أن الصحابة اعتمدوا في العمل بالأخبار على ظاهر الإسلام </b>وعملوا بأخبار النساء والعبيد ومن تحمل طفلا وأداه بالغا.<span class="Apple-converted-space"> </span></span></div>
<div class="p18" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Adobe Arabic"; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<span class="s6" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;">أجاب الخطيب البغدادي:</span><span class="s1" style="font-kerning: none;"> هذا غير صحيح ولا نعلم الصحابة قبلوا خبر أحد إلا بعد اختبار حاله. يدل على صحة ما ذكرناه أن عمر بن الخطاب رد خبر فاطمة بنت قيس في إسقاط نفقتها رغم إسلامها واستقامتها.<span class="Apple-converted-space"> </span></span></div>
<div class="p18" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Adobe Arabic"; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<span class="s25" style="font-family: "helvetica"; font-stretch: normal; line-height: normal;"><b>٣- أن الناس لم يكلفوا معرفة ما غاب عنهم</b>، وإنما الحكم بالظاهر. </span><span class="s6" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;">ويجاب عنه</span><span class="s1" style="font-kerning: none;"> بأن مجهول العين ومجهول الحال لا يمكن الحكم عليهما بفسق في العدالة ولا تغفيل في الضبط لكن كلا منهما محتمل ولا يدفع الاحتمال إلا التوثيق الصريح.</span><span class="s26" style="font-family: "helvetica"; font-stretch: normal; line-height: normal;"> <span class="Apple-converted-space"> </span></span><span class="s27" style="color: #7f7f7f; font-family: "helvetica"; font-stretch: normal; line-height: normal;">( تلخيص الصفحات من ٢٩ إلى ٤١ )</span></div>
<div class="p18" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Adobe Arabic"; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<span class="s27" style="color: #7f7f7f; font-family: "helvetica"; font-stretch: normal; line-height: normal;"><br /></span>
<span class="s27" style="color: #7f7f7f; font-family: "helvetica"; font-stretch: normal; line-height: normal;"><br /></span></div>
<div class="p18" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Adobe Arabic"; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<div class="p1" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(174, 25, 22); color: #ae1916; font-family: Helvetica; font-size: 12px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; text-align: center;">
<span class="s1" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;"><b>الإخراج للراوي في الصحيحين</b></span></div>
<ul style="font-size: medium; text-align: start;">
<li class="li2" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span class="s2" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(174, 25, 22); font-size: 12px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;"></span><span class="s3" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-kerning: none;"><b>من حيث العدالة:</b></span><span class="s4" style="font-kerning: none;"><b> </b>فإنه يكسب الراوي توثيقا ضمنيا.</span></li>
<li class="li2" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px; text-align: justify;"><span class="s5" style="font-size: 12px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;"></span><span class="s3" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-kerning: none;"><b>من حيث الضبط:</b></span><span class="s4" style="font-kerning: none;"><b> </b>فإنه يكتسبه إن كان الإخراج له في الأصول، مع مراعاة وجه الإخراج له، وإن كان الإخراج له في المتابعات والشواهد ونحوها فبحسب حاله.</span></li>
</ul>
<div class="p3" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(127, 127, 127); color: #7f7f7f; font-family: Helvetica; font-size: 10px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; min-height: 12px; text-align: center;">
<span class="s1" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;"><b></b></span><br /></div>
<div class="p1" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(174, 25, 22); color: #ae1916; font-family: Helvetica; font-size: 12px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; text-align: center;">
<span class="s1" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;"><b>إذا روى العدل عن رجل وسمّاه، فهل تعتبر روايته عنه تعديلا منه له؟<span class="Apple-converted-space"> </span></b></span></div>
<div class="p4" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(174, 25, 22); color: #ae1916; font-family: Helvetica; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;">
<span class="s4" style="font-kerning: none;"><b>١- قول </b></span><span class="s1" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;"><b>أكثر</b></span><span class="s4" style="font-kerning: none;"><b> علماء الحديث:<span class="Apple-converted-space"> </span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;">
<span class="s3" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-kerning: none;"><b>لا تعتبر تعديلا منه لمن روى عنه، </b></span><span class="s4" style="font-kerning: none;">يجوز أن يروي العدل عن غير عدل فلا تتضمن روايته عنه تعديله.</span></div>
<div class="p5" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;">
<span class="s4" style="font-kerning: none;"><br /></span></div>
<div class="p4" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(174, 25, 22); color: #ae1916; font-family: Helvetica; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;">
<span class="s4" style="font-kerning: none;"><b>٢- قول </b></span><span class="s1" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;"><b>بعض</b></span><span class="s4" style="font-kerning: none;"><b> أهل الحديث والشافعية:<span class="Apple-converted-space"> </span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;">
<span class="s3" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-kerning: none;"><b>تعتبر تعديلا منه لمن روى عنه،</b></span><span class="s6" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(110, 192, 56); color: #6ec038; font-kerning: none;"><b> </b></span><span class="s4" style="font-kerning: none;">لأن العدل لو علم فيمن روى عنه جرحا لذكره لئلا يكون غاشا في الدين.</span></div>
<div class="p6" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Adobe Arabic"; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; text-align: justify;">
<span class="s4" style="font-kerning: none;">نوقش هذا القول بأمرين: <span class="Apple-converted-space"> </span>أ- احتمال كون الراوي لا يعلم عدالة من روى عنه ولا جرحه.</span></div>
<div class="p6" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Adobe Arabic"; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; text-align: justify;">
<span class="s4" style="font-kerning: none;"><span class="Apple-converted-space"> </span>ب- أن الرواية تعريف تزول به جهالة العين بشرطه، والعدالة إنما تعرف بالخبرة، والرواية لا تدل على الخبرة.</span></div>
<div class="p6" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Adobe Arabic"; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; text-align: justify;">
<span class="s4" style="font-kerning: none;"><br /></span></div>
<div class="p4" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(174, 25, 22); color: #ae1916; font-family: Helvetica; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;">
<span class="s4" style="font-kerning: none;"><b>٣- </b></span><span class="s1" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;"><b>الشيخين وابن حجر وابن خزيمة والحاكم والسخاوي والأصوليين وجمع من المحدثين</b></span><span class="s4" style="font-kerning: none;"><b>:</b></span></div>
<div class="p7" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-family: Helvetica; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;">
<span class="s4" style="font-kerning: none;"><b>إن كان العدل قد عُلِم أنه لا يروي إلا عن ثقة، فروايته توثيقٌ لمن روى عنه.</b></span><span class="s6" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(110, 192, 56); color: #6ec038; font-kerning: none;"><b> </b></span><span class="s7" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(174, 25, 22); color: #ae1916; font-kerning: none;"><b> وهو الراجح. </b></span><span class="s8" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(110, 192, 56); color: #6ec038; font-kerning: none; font-size: 10px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;"><b><span class="Apple-converted-space"> </span></b><span class="Apple-converted-space"> </span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(127, 127, 127); color: #7f7f7f; font-family: Helvetica; font-size: 8px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; text-align: left;">
<span class="s4" style="font-kerning: none;">( تلخيص الصفحات من ٤١ إلى ٤٢ )</span></div>
<div class="p9" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(207, 35, 43); color: #cf232b; font-family: Helvetica; font-size: 13px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; min-height: 16px; text-align: justify;">
<span class="s4" style="font-kerning: none;"><b></b></span><br /></div>
<div class="p9" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(207, 35, 43); color: #cf232b; font-family: Helvetica; font-size: 13px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; min-height: 16px; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="p1" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(174, 25, 22); color: #ae1916; font-family: Helvetica; font-size: 12px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; text-align: center;">
<span class="s1" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;"><b>إذا عمل العالم أو أفتى على وفق حديث</b></span></div>
<div class="p1" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(174, 25, 22); color: #ae1916; font-family: Helvetica; font-size: 12px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; text-align: center;">
<span class="s1" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;"><b>فهل يعتبر ذلك تصحيحا له وتعديلا لراويه؟</b></span><span class="s4" style="font-kerning: none;"><b> </b></span></div>
<div class="p7" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-family: Helvetica; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;">
<span class="s7" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(174, 25, 22); color: #ae1916; font-kerning: none;"><b>١- الخطيب البغدادي:</b></span><span class="s9" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(207, 35, 43); color: #cf232b; font-kerning: none;"><b> </b></span><span class="s4" style="font-kerning: none;"><b>إذا عمل العالم بخبر من روى عنه </b></span><span class="s1" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;"><b>لأجله</b></span><span class="s4" style="font-kerning: none;"><b> فإن ذلك تعديل له يعتمد عليه.<span class="Apple-converted-space"> </span></b></span></div>
<div class="p5" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;">
<span class="s1" style="font-kerning: none; text-decoration-line: underline;">تعليل ذلك:</span><span class="s4" style="font-kerning: none;"> لأنه لم يعمل بخبره إلا وهو عنده عدل مقبول الخبر.</span></div>
<div class="p2" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; text-align: justify;">
<span class="s4" style="font-kerning: none;"><span class="Apple-converted-space"> </span>ولأنه لو عمل العالم بخبر من ليس عنده عدلا لم يكن العالم عدلا يجوز الأخذ بقوله والرجوع إلى تعديله.</span></div>
<div class="p2" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; text-align: justify;">
<span class="s4" style="font-kerning: none;"><br /></span></div>
<div class="p7" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-family: Helvetica; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;">
<span class="s10" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(174, 25, 22); color: #ae1916; font-kerning: none; font-size: 10px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;"><b>٢- قال ابن كثير:</b></span><span class="s11" style="font-kerning: none; font-size: 10px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;"><b> </b></span><span class="s4" style="font-kerning: none;"><b>إذا لم يكن في الباب غير ذلك الحديث أو تعرض للاحتجاج به في فتياه أو استشهد به عند العمل بمقتضاه فإن ذلك تعديلا للراوي.</b></span></div>
<div class="p6" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Adobe Arabic"; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; text-align: justify;">
<span class="s4" style="font-kerning: none;">نوقش كلام ابن كثير بما يلي:</span></div>
<div class="p6" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Adobe Arabic"; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; text-align: justify;">
<span class="s4" style="font-kerning: none;">أ- قد يكون ثم دليل آخر من إجماع أو قياس أو غيرها.</span></div>
<div class="p6" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Adobe Arabic"; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; text-align: justify;">
<span class="s4" style="font-kerning: none;">ب- ربما كان المفتي ممن يرى العمل بالحديث الضعيف وتقديمه على القياس.</span></div>
<div class="p6" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Adobe Arabic"; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; text-align: justify;">
<span class="s4" style="font-kerning: none;">ج- ربما كان عمل العالم بذلك الحديث احتياطا منه.</span></div>
<div class="p6" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Adobe Arabic"; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; text-align: justify;">
<span class="s4" style="font-kerning: none;"><br /></span></div>
<div class="p7" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(23, 87, 120); color: #175778; font-family: Helvetica; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;">
<span class="s7" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(174, 25, 22); color: #ae1916; font-kerning: none;"><b>٣- ابن الصلاح: </b></span><span class="s4" style="font-kerning: none;"><b>لا يعتبر حكما بصحة الحديث.</b></span></div>
<div class="p10" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(0, 0, 0); font-family: Helvetica; font-size: 12px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; text-align: justify;">
<span class="s12" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(4, 51, 255); color: #0433ff; font-kerning: none;">لا تعارض بين الخطيب وابن الصلاح</span><span class="s4" style="font-kerning: none;">، لأن الخطيب قيد كلامه بقوله: “من روى عنه لأجله”، </span><span class="s11" style="font-kerning: none; font-size: 10px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal;">فالحكم هنا خاص بحديث راو معين.</span></div>
<div class="p8" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(127, 127, 127); color: #7f7f7f; font-family: Helvetica; font-size: 8px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; text-align: left;">
<span class="s4" style="font-kerning: none;">( تلخيص الصفحات من ٤٣ إلى ٤٤ )</span></div>
<span class="s27" style="color: #7f7f7f; font-family: "helvetica"; font-stretch: normal; line-height: normal;"></span><br />
<div class="p9" dir="rtl" style="-webkit-text-stroke-color: rgb(207, 35, 43); color: #cf232b; font-family: Helvetica; font-size: 13px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; min-height: 16px; text-align: justify;">
<span class="s4" style="font-kerning: none;"><b></b></span><br /></div>
</div>
<div class="p18" dir="rtl" style="font-size: 11px; font-stretch: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: normal; margin: 0px;">
<div style="text-align: center;">
<span style="color: #7f7f7f; font-family: "helvetica";"><span style="-webkit-text-stroke-color: rgb(127, 127, 127);">آخر إضافة ٢١ مايو ٢٠٢٠م</span></span></div>
<div style="text-align: center;">
<span style="color: #7f7f7f; font-family: "helvetica";"><span style="-webkit-text-stroke-color: rgb(127, 127, 127);">يتبع إن شاء الله،،</span></span></div>
</div>
</div>
</div>
<div class="p2" dir="rtl">
<div class="p6" dir="rtl">
<br />
<div style="text-align: center;">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">***</span></span></div>
<div style="text-align: center;">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">لتحميل نسخة مسودة من تلخيص كتاب ضوابط الجرح والتعديل pdf</span></span></div>
<div style="text-align: center;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.4shared.com/office/PU7FcXGDca/pdf_____.html" target="_blank">((( من هنا ))) </a></span></div>
</div>
</div>
<style type="text/css">
p.p1 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #cf232b; -webkit-text-stroke: #cf232b}
p.p2 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 12.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p3 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 10.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p4 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #578726; -webkit-text-stroke: #578726}
p.p5 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 7.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000; min-height: 8.0px}
p.p6 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 8.0px Helvetica; color: #404040; -webkit-text-stroke: #404040}
p.p8 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 8.0px Helvetica; color: #404040; -webkit-text-stroke: #404040; min-height: 10.0px}
p.p9 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 9.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000; min-height: 11.0px}
p.p11 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 12.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000; min-height: 14.0px}
p.p12 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 10.0px Helvetica; color: #55136c; -webkit-text-stroke: #55136c}
p.p13 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 10.0px Helvetica; color: #404040; -webkit-text-stroke: #404040; min-height: 12.0px}
p.p14 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 12.0px Helvetica; color: #55136c; -webkit-text-stroke: #55136c}
p.p15 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #55136c; -webkit-text-stroke: #55136c; min-height: 16.0px}
p.p16 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #cf232b; -webkit-text-stroke: #cf232b; min-height: 16.0px}
p.p17 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: center; font: 12.0px Helvetica; color: #d17f15; -webkit-text-stroke: #d17f15; min-height: 14.0px}
p.p18 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: center; font: 10.0px Helvetica; color: #d17f15; -webkit-text-stroke: #d17f15; min-height: 12.0px}
p.p19 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 10.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000; min-height: 12.0px}
p.p20 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 8.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000; min-height: 10.0px}
p.p21 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 12.0px Helvetica; color: #578726; -webkit-text-stroke: #578726}
p.p22 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 10.0px Helvetica; color: #578726; -webkit-text-stroke: #578726; min-height: 12.0px}
p.p23 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 11.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p24 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 10.0px Helvetica; color: #175778; -webkit-text-stroke: #175778}
p.p25 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 8.0px Helvetica; color: #175778; -webkit-text-stroke: #175778; min-height: 10.0px}
p.p26 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 8.0px Helvetica; color: #0433ff; -webkit-text-stroke: #0433ff; min-height: 10.0px}
p.p27 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 12.0px Helvetica; color: #0433ff; -webkit-text-stroke: #0433ff}
p.p28 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 11.0px Helvetica; color: #175778; -webkit-text-stroke: #175778}
p.p30 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #009051; -webkit-text-stroke: #009051; min-height: 16.0px}
p.p31 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #009051; -webkit-text-stroke: #009051}
p.p32 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 7.0px Helvetica; color: #578726; -webkit-text-stroke: #578726; min-height: 8.0px}
p.p33 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 8.0px Helvetica; color: #578726; -webkit-text-stroke: #578726; min-height: 10.0px}
p.p34 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 8.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p35 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 9.0px Helvetica; color: #578726; -webkit-text-stroke: #578726; min-height: 11.0px}
p.p36 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #79ae3d; -webkit-text-stroke: #79ae3d}
p.p37 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 12.0px Helvetica; color: #79ae3d; -webkit-text-stroke: #79ae3d}
p.p38 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 11.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p39 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 13.0px Helvetica; color: #79ae3d; -webkit-text-stroke: #79ae3d}
p.p40 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: center; font: 13.0px Helvetica; color: #cf232b; -webkit-text-stroke: #cf232b}
p.p41 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: center; font: 13.0px Helvetica; color: #cf232b; -webkit-text-stroke: #cf232b; min-height: 16.0px}
p.p42 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p43 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000; min-height: 16.0px}
p.p44 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #ff2d21; -webkit-text-stroke: #ff2d21}
p.p45 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #ff2d21; -webkit-text-stroke: #ff2d21; min-height: 16.0px}
p.p46 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #0433ff; -webkit-text-stroke: #0433ff}
p.p47 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #ae1916; -webkit-text-stroke: #ae1916}
p.p48 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 9.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p49 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 11.0px Helvetica; color: #55136c; -webkit-text-stroke: #55136c}
p.p50 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #011993; -webkit-text-stroke: #011993}
p.p51 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 10.0px Helvetica; color: #79ae3d; -webkit-text-stroke: #79ae3d}
p.p52 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #578726; -webkit-text-stroke: #578726; min-height: 16.0px}
p.p53 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #175778; -webkit-text-stroke: #175778}
p.p54 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #175778; -webkit-text-stroke: #175778; min-height: 16.0px}
li.li2 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 12.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
li.li3 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 10.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
li.li4 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #578726; -webkit-text-stroke: #578726}
li.li6 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 8.0px Helvetica; color: #404040; -webkit-text-stroke: #404040}
li.li7 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 12.0px Helvetica; color: #404040; -webkit-text-stroke: #000000}
li.li10 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 12.0px Helvetica; color: #6c2085; -webkit-text-stroke: #6c2085}
li.li29 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 12.0px Helvetica; color: #79ae3d; -webkit-text-stroke: #000000}
li.li42 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 13.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
span.s1 {font-kerning: none}
span.s2 {color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #cf232b}
span.s3 {text-decoration: underline ; font-kerning: none}
span.s4 {color: #000000}
span.s5 {color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #578726}
span.s6 {text-decoration: underline ; font-kerning: none; color: #578726; -webkit-text-stroke: 0px #578726}
span.s7 {font-kerning: none; color: #578726; -webkit-text-stroke: 0px #578726}
span.s8 {font-kerning: none; color: #79ae3d; -webkit-text-stroke: 0px #79ae3d}
span.s9 {font: 12.0px Helvetica; color: #000000}
span.s10 {font-kerning: none; color: #cf232b; -webkit-text-stroke: 0px #cf232b}
span.s11 {font: 12.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #000000}
span.s12 {font-kerning: none; color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #000000}
span.s13 {font: 12.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #55136c}
span.s14 {font: 12.0px Helvetica; text-decoration: underline ; font-kerning: none; color: #79ae3d; -webkit-text-stroke: 0px #79ae3d}
span.s15 {font: 12.0px Helvetica; font-kerning: none; color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #000000}
span.s16 {color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #404040}
span.s17 {text-decoration: underline ; font-kerning: none; color: #79ae3d; -webkit-text-stroke: 0px #79ae3d}
span.s18 {font-kerning: none; color: #000000}
span.s19 {font: 8.0px Helvetica; font-kerning: none; -webkit-text-stroke: 0px #404040}
span.s20 {font: 13.0px Helvetica; font-kerning: none; color: #cf232b; -webkit-text-stroke: 0px #cf232b}
span.s21 {font: 13.0px Helvetica; font-kerning: none; color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #000000}
span.s22 {color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #000000}
span.s23 {font-kerning: none; color: #55136c; -webkit-text-stroke: 0px #55136c}
span.s24 {font: 8.0px Helvetica; font-kerning: none; color: #404040; -webkit-text-stroke: 0px #404040}
span.s25 {font: 8.0px Helvetica; font-kerning: none; color: #7f7f7f; -webkit-text-stroke: 0px #7f7f7f}
span.s26 {font: 13.0px Helvetica; font-kerning: none}
span.s27 {font-kerning: none; color: #0433ff; -webkit-text-stroke: 0px #0433ff}
span.s28 {color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #0433ff}
span.s29 {font: 8.0px Helvetica; font-kerning: none}
span.s30 {font: 8.0px Helvetica; font-kerning: none; color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #000000}
span.s31 {font-kerning: none; color: #ff2d21; -webkit-text-stroke: 0px #ff2d21}
span.s32 {text-decoration: underline ; font-kerning: none; color: #0433ff; -webkit-text-stroke: 0px #0433ff}
span.s33 {font: 11.0px Helvetica; font-kerning: none; color: #175778; -webkit-text-stroke: 0px #175778}
span.s34 {font-kerning: none; -webkit-text-stroke: 0px #79ae3d}
span.s35 {text-decoration: underline ; font-kerning: none; color: #009051; -webkit-text-stroke: 0px #009051}
span.s36 {font-kerning: none; color: #009051; -webkit-text-stroke: 0px #009051}
span.s37 {font: 13.0px Helvetica; font-kerning: none; color: #578726; -webkit-text-stroke: 0px #578726}
span.s38 {font: 12.0px Helvetica; font-kerning: none; color: #578726; -webkit-text-stroke: 0px #578726}
span.s39 {color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #79ae3d}
span.s40 {font: 11.0px Helvetica; font-kerning: none; color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #000000}
span.s41 {font-kerning: none; color: #175778; -webkit-text-stroke: 0px #175778}
span.s42 {font: 9.0px Helvetica; text-decoration: underline ; font-kerning: none}
span.s43 {font: 9.0px Helvetica; font-kerning: none}
span.s44 {font: 13.0px Helvetica; font-kerning: none; color: #ae1916; -webkit-text-stroke: 0px #ae1916}
span.s45 {font-kerning: none; color: #ae1916; -webkit-text-stroke: 0px #ae1916}
span.s46 {font: 13.0px Helvetica; font-kerning: none; color: #79ae3d; -webkit-text-stroke: 0px #79ae3d}
span.s47 {font: 12.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: 0px #578726}
</style></div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-44173836706423570272017-02-01T12:52:00.000+03:002018-04-16T12:58:39.132+03:00متشابهات سورة البقرة<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<style type="text/css">
p.p1 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 16.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000; min-height: 19.0px}
p.p2 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 16.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
span.s1 {font-kerning: none}
span.s2 {text-decoration: underline ; font-kerning: none}
</style>
<br />
<div class="p1" dir="rtl">
<style type="text/css">
p.p1 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: center; font: 28.0px 'Al Tarikh'; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p2 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: center; font: 20.0px 'Al Tarikh'; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p3 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 12.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000}
p.p4 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 12.0px Helvetica; color: #011993; -webkit-text-stroke: #011993}
p.p5 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: left; font: 10.0px Helvetica; color: #011993; -webkit-text-stroke: #011993}
p.p6 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: left; font: 10.0px Helvetica; color: #011993; -webkit-text-stroke: #011993; min-height: 12.0px}
p.p7 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 12.0px Helvetica; color: #011993; -webkit-text-stroke: #011993; min-height: 14.0px}
p.p8 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 12.0px Helvetica; color: #578726; -webkit-text-stroke: #578726}
p.p9 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 12.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000; min-height: 14.0px}
p.p10 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: justify; font: 16.0px Helvetica; color: #000000; -webkit-text-stroke: #000000; min-height: 19.0px}
p.p11 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; text-align: right; font: 10.0px Helvetica; color: #011993; -webkit-text-stroke: #011993}
span.s1 {font-kerning: none}
span.s2 {font: 10.0px Helvetica; font-kerning: none}
</style>
</div>
<h2 style="text-align: center;">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"><u>متشابهات سورة البقرة</u></span><span class="s1"><u>الجزء الأول من ١ إلى ١٤١</u></span></span></h2>
<div class="p2">
<span class="s1"><u><span style="font-size: small;"><br /></span></u></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“وإذا قيل لهم</b> لا تفسدوا في الأرض <b>قالوا</b> إنما نحن مصلحون <b>إلا إنهم هم</b> المفسدون <b>ولكن لا</b> يشعرون” ج ١ /١١</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“وإذا قيل لهم</b> آمنوا كما آمن الناس <b>قالوا</b> أنؤمن كما آمن السفهاء <b>ألا إنهم هم </b>السفهاء <b>ولكن لا </b>يعلمون” ج ١ / ١٣</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“وإذا قيل لهم</b> آمنوا بما أنزل الله <b>قالوا</b> نؤمن بما أنزل إلينا ويكفرون” ج ١ / ٩١</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="color: #0b5394; font-size: small;">في الآية الأولى نفى الشعور لأن الفساد في الأرض لا يخفى على أحد ويدرك ذلك من أول وهلة لذلك نفى الشعور عنهم.</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="color: #0b5394; font-size: small;">في الآية الثانية نفى العلم لأن السفه لا يكفي في معرفته إلا رزانة العلم لذلك نفى العلم عنهم.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="color: #0b5394; font-size: small;">اللطائف الحسان في متشابه القرآن/ الشيخ قدري محمد عبد الوهاب، الطبعة الأولى، ٢٠٠٥م ، ص٤١ ، بتصرف.</span></span></div>
<div class="p6" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“وإذا لقوا الذين آمنوا قالوا آمنا وإذا</b> خلوا إلى شياطينهم <b>قالوا</b>…” ج ١ / ١٤</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“وإذا لقوا الذين آمنوا قالوا آمنا وإذا</b> خلا بعضهم إلى بعض <b>قالوا</b>..” ج ١ / ٧٦</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span style="color: #0b5394; font-size: small;"><span class="s1">في أول الأمر يكون الإيواء وأخذ الأوامر من الكبراء وهم الشياطين، ثم أصبح أخذ الأوامر من بعضهم البعض. </span><span class="s2">(راوية السلامة)</span></span></div>
<div class="p7" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“أولئك الذين اشتروا</b> الضلالة بالهدى..” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٦</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“أولئك الذين اشتروا</b> الحياة الدنيا بالآخرة..” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٨٦</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“أولئك الذين اشتروا </b>الضلالة بالهدى والعذاب بالمغفرة” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٧٥</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“صم بكم عمي فهم لا</b> يرجعون” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٨</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“صم بكم عمي فهم لا</b> يعقلون” ج ٣ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٧١</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">“فَمَن تَبِعَ هُدَايَ <b>فَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ”</b> ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٣٨</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">“فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ <b>وَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ”</b> ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٦٢</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">“فَلَهُ أَجْرُهُ عِندَ رَبِّهِ <b>وَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ”</b> ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١١٢</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">“فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ <b>وَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ”</b> ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٤٧</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">“لَّهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ <b>وَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ”</b> ج ٣ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٦٢</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">“لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ <b>وَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ”</b> ج ٣ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٧٧</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“يابني إسرائيل اذكروا نعمتي التي أنعمت عليكم</b> وأوفوا بعهدي..” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٤٠</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“يابني إسرائيل اذكروا نعمتي التي أنعمت عليكم وأني فضلتكم على العالمين واتقوا يوما لا تجزي نفس عن نفس شيئا ولا يقبل منها</b> شفاعة ولا يؤخذ منها عدل <b>ولا هم ينصرون”</b> ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٤٧</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“يابني إسرائيل اذكروا نعمتي التي أنعمت عليكم وأني فضلتكم على العالمين واتقوا يوما لا تجزي نفس عن نفس شيئا ولا يقبل منها</b> عدل ولا تنفعها شفاعة <b>ولا هم ينصرون”</b> ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٢٢</span></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“واتقوا يوما لا تجزي نفس عن نفس شيئا ولا يقبل منها</b> شفاعة ولا يؤخذ منها عدل ولا هم ينصرون” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٤٧</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“واتقوا يوما لا تجزي نفس عن نفس شيئا ولا يقبل منها</b> عدل ولا تنفعها شفاعة ولا هم ينصرون” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٢٢</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="color: #0b5394; font-size: small;">في الآية الأولى قدم الشفاعة لأن الضمير في منها راجع إلى النفس الشافعة الجازية عن غيرها فلا تقبل منها شفاعة ولا يؤخذ منها عدل، لأن الشافع يقدم الشفاعة أولا ثم يبذل العدل عنها.</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="color: #0b5394; font-size: small;">في الآية الثانية قدم العدل، والضمير في منها راجع إلى النفس الثانية المجزية المطلوبة، فهذه النفس لا يقبل منها عدل تقدمه عن نفسها ولا تنفعها شفاعة شافع فيها.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="color: #0b5394; font-size: small;">اللطائف الحسان في متشابه القرآن/ الشيخ قدري محمد عبد الوهاب، الطبعة الأولى، ٢٠٠٥م ، ص٤٦ ، بتصرف.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="color: #0b5394; font-size: small;">ضابط آخر: الشين قبل العين في ترتيب الحروف. محمد بن حمد العتيبي</span></span><br />
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><br /></span></span></div>
<div class="p11" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">“ثم اتخذتم العجل من بعده وأنتم ظالمون”٥١ <span class="Apple-converted-space"> </span></span></span></div>
<div class="p11" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">“ثم اتخذتم العجل من بعده وأنتم ظالمون”٩٢</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“ثم </b>عفونا عنكم <b>من بعد ذلك لعلكم تشكرون”</b> ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٥٢</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“ثم</b> بعثناكم <b>من بعد</b> موتكم <b>لعلكم تشكرون”</b> ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٥٦</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">“وكلا منها <b>رغدا</b> حيث شئتما” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٥٣</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">“فكلوا منها حيث شئتم <b>رغدا</b>” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٥٨</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span style="color: #0b5394; font-size: small;"><span class="s1">حين أتى الخطاب لآدم وزوجته تقدمت كلمة رغدا، وحيث صار الخطاب لبني إسرائيل تأخرت كلمة رغدا. </span><span class="s2">(راوية السلامة)</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“وإذ قلتم يا موسى لن</b> نؤمن لك حتى نرى الله جهرة” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٥٥</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“وإذ قلتم يا موسى لن</b> نصبر على طعام واحد” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٦١</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“وإذ أخذنا ميثاقكم</b> <b>ورفعنا فوقكم الطور خذوا ما ءاتيناكم بقوة </b>واذكروا مافيه” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٦٣</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“وإذ أخذنا ميثاق</b> بني إسرائيل لا تعبدون إلا الله” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٨٣</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“وإذ أخذنا ميثاقكم</b> لا تسفكون دمائكم..” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٨٤</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“وإذ أخذنا ميثاقكم ورفعنا فوقكم الطور خذوا ما آتيناكم بقوة</b> واسمعوا” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٩٣</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">“<b>بلى</b> من كسب سيئة وأحاطت به خطيئته” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٨١</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">“<b>بلى</b> من أسلم وجهه لله” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١١٢</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“ولما جاءهم </b>كتاب<b> من عند الله مصدق لما معهم</b> وكانوا من قبل يستفتحون على الذين كفروا” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٨٩</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“ولما جاءهم </b>رسول<b> من عند الله مصدق لما معهم</b> نبذ فريق من الذين أوتوا الكتاب” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٠١</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“ومن أظلم ممن</b> منع مساجد الله أن يذكر فيها اسمه” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١١٤</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“ومن أظلم ممن</b> كتم شهادة عنده من الله” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٤٠</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“تلك أمة قد خلت لها ما كسبت ولكم ما كسبتم ولا تسئلون عما كانوا يعملون</b> * وقالوا كونوا ..” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٣٤</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“تلك أمة قد خلت لها ما كسبت ولكم ما كسبتم ولا تسئلون عما كانوا يعملون</b> * سيقول السفهاء..” ج ١ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٤١</span></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<div style="text-align: center;">
<span class="s1"><u><span style="font-size: small;">الجزء الثاني</span></u></span></div>
</div>
<div class="p2" dir="rtl">
<div style="text-align: center;">
<span class="s1"><u><span style="font-size: small;">من ١٤٢ إلى ٢٥٢</span></u></span></div>
</div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“ومن حيث خرجت فول وجهك شطر المسجد الحرام</b> وإنه للحق من ربك” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٤٩</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“ومن حيث خرجت فول وجهك شطر المسجد الحرام </b>وحيث ما كنتم فولوا وجوهكم شطره” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٥٠</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“إن الذين يكتمون ما أنزلنا من</b> البينات والهدى من بعد ما بيناه” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٥٩</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“إن الذين يكتمون ما أنزل الله من</b> الكتاب ويشترون به ثمنا قليلا” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٧٤</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“أولئك يلعنهم الله</b> ويلعنهم اللاعنون” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٥٩</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“أولئك عليهم لعنة الله</b> والملئكة والناس أجمعين” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٦١</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="color: #0b5394; font-size: small;">الآية الأولى قيلت فيمن كان ولا يزال في الحياة. الدنيا فجاء بالفعل يكتمون مضارعا وجاء بفعل اللعنة مضارعا.</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="color: #0b5394; font-size: small;">أما الآية الثانية فنزلت في اللذين ماتوا على الكفر وقد انقطعت أعمالهم فجاء باللعنة بالصيغة الأسمية للدلالة على الثبوت.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="color: #0b5394; font-size: small;">أسئلة بيانية في القرآن الكريم/ فاضل السامرائي/ ص٢٦ مكتبة الصحابة.</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“يا أيها الناس كلوا</b> مما في الأرض حلالا طيبا” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٦٨</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“يا أيها الناس كلوا</b> من طيبات ما رزقناكم” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٧٢</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">“يا أيها الناس كلوا مما في الأرض حلالا طيبا <b>ولا تتبعوا خطوات الشيطان إنه لكم عدو مبين”</b> ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٦٨</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">“يا أيها الذين آمنوا ادخلوا في السلم كافة <b>ولا تتبعوا خطوات الشيطان إنه لكم عدو مبين”</b> ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٠٨</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“يا أيها الذين آمنوا كتب عليكم </b>القصاص في القتلى” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٧٨</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“يا أيها الذين آمنوا كتب عليكم</b> الصيام” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٨٣</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“</b>فمن<b> كان منكم مريضا أو على سفر فعدة من أيام أخر”</b> ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٨٤</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">“ومن <b>كان مريضا أو على سفر فعدة من أيام أخر”</b> ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٨٥</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“تلك حدود الله فلا</b> تقربوها” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٨٧</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“تلك حدود الله فلا</b> تعتدوها” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٢٩</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“وتلك حدود الله</b> يبينها لقوم يعلمون” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٣٠</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="color: #0b5394; font-size: small;">الآية الأولى في سياق الصوم فناسب التعبير بالاقتراب.</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="color: #0b5394; font-size: small;">والآية الثانية في سياق أحكام الطلاق والعدة فناسب التعبير بعدم الاعتداء.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="color: #0b5394; font-size: small;">اللطائف الحسان في متشابه القرآن/ الشيخ قدري محمد عبد الوهاب، الطبعة الأولى، ٢٠٠٥م ، ص٤١ ، بتصرف.</span></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“كذلك يبين الله</b> آياته للناس لعلهم يتقون” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٨٧</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“كذلك يبين الله</b> لكم الآيات لعلكم تتفكرون” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢١٩</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">“و<b>يبين</b> آياته للناس لعلهم يتذكرون” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٢١</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“كذلك يبين الله</b> لكم آياته لعلكم تعقلون” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٤٢</span></span></div>
<div class="p8" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“كذلك يبين الله</b> لكم الآيات لعلكم تتفكرون” ج ٣ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٦٦</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“وقاتلوا في سبيل الله</b> الذين يقاتلونكم” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٩٠</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“وقاتلوا في سبيل الله</b> واعلموا أن الله سميع عليم” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٤٤</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“والفتنة </b>أشد<b> من القتل”</b> ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>١٩١</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“والفتنة </b>أكبر<b> من القتل”</b> ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢١٧</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="color: #0b5394; font-size: small;">الآية الأولى في سياق الشدة على الكافرين.</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="color: #0b5394; font-size: small;">أما الآية الثانية فهي عن الأمور الكبير “قل قتال فيه كبير” و “وإخراج أهله منه أكبر”.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="color: #0b5394; font-size: small;">المصدر: اللطائف الحسان في متشابه القرآن/ الشيخ قدري محمد عبد الوهاب، الطبعة الأولى، ٢٠٠٥م ، ص٩٣ ، بتصرف.</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“وإذا طلقتم النساء فبلغن أجلهن</b> فأمسكوهن بمعروف” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٣١</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“وإذا طلقتم النساء فبلغن أجلهن</b> فلا تعضلوهن” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٣٢</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“والذين يتوفون منكم ويذرون أزواجا</b> يتربصن بأنفسهن” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٣٤</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“والذين يتوفون منكم ويذرون أزواجا</b> وصية لأزواجهم” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٤٠</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“فإذا بلغن أجلهن فلا جناح عليكم فيما فعلن في أنفسهن</b> بالمعروف” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٣٤</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“فإذا بلغن أجلهن فلا جناح عليكم فيما فعلن في أنفسهن</b> من معروف” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٤٠</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="color: #0b5394; font-size: small;">قوله “بالمعروف” أي لا جناح عليكم في أن يفعلن في أنفسهن بأمر الله من الزواج بعد انقضاء العدة.</span></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="color: #0b5394; font-size: small;">أما قوله “من معروف” المراد فلا جناح عليكم فيما فعلن في أنفسهن من جملة الأفعال من تزوج أو عقود.</span></span></div>
<div class="p5" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="color: #0b5394; font-size: small;">اللطائف الحسان في متشابه القرآن/ الشيخ قدري محمد عبد الوهاب، الطبعة الأولى، ٢٠٠٥م ، ص١٠٠ .</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“وقال لهم نبيهم إن</b> الله قد بعث لكم طالوت ملكا” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٤٧</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“وقال لهم نبيهم إن</b> آية ملكه أن يأتيكم التابوت” ج ٢ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٤٨</span></span></div>
<div class="p10" dir="rtl">
<div style="text-align: center;">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
</div>
<div class="p1" dir="rtl">
<div style="text-align: center;">
<span class="s1"><u><span style="font-size: small;">الجزء الثالث</span></u></span></div>
</div>
<div class="p2" dir="rtl">
<div style="text-align: center;">
<span class="s1"><u><span style="font-size: small;">من ٢٥٣ إلى آخر السورة</span></u></span></div>
</div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“يا أيها الذين آمنوا أنفقوا</b> مما رزقناكم” ج ٣ / ٢٥٤</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“يا أيها الذين آمنوا أنفقوا</b> من طيبات ما كسبتم” ج ٣ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٦٧</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">“مثل <b>الذين ينفقون أموالهم في سبيل الله</b> كمثل حبة ..” ج ٣ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٦١</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">“الذين<b> ينفقون أموالهم في سبيل الله</b> ثم لا يتبعون ..” ج ٣ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٦٢</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">“ومثل <b>الذين ينفقون أموالهم</b> ابتغاء مرضاة الله..” ج ٣ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٦٥</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;">“<b>الذين ينفقون أموالهم </b>بالليل والنهار سرا وعلانية “ ج ٣ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٧٤</span></span></div>
<div class="p9" dir="rtl">
<span style="font-size: small;"><span class="s1"></span><br /></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“وما تنفقوا من خير</b> فلأنفسكم وما تنفقون إلا ابتغاء وجه الله”ج ٣ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٧٢</span></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><span style="font-size: small;"><b>“وما تنفقوا من خير</b> فإن الله به عليم” ج ٣ /<span class="Apple-converted-space"> </span>٢٧٣</span></span></div>
<br />
<div style="text-align: center;">
تم بحمد الله،،</div>
</div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-17837839496349503382017-01-28T20:52:00.000+03:002017-04-09T18:45:19.925+03:00قيمة الزمن عند العلماء<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEigyaYqBQMC19sdao3dnjLq1-duxbfO-WgeXdoRrZlXa828r8_nw1dHmyTO9RKIM0HahKEdjkSLMD01AwrGuuAkA8pftc1N5kwkogfk-bHtxzsLrzPSVeOxJriwn3RcdHRt_AQ76NF9cvFx/s1600/401.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEigyaYqBQMC19sdao3dnjLq1-duxbfO-WgeXdoRrZlXa828r8_nw1dHmyTO9RKIM0HahKEdjkSLMD01AwrGuuAkA8pftc1N5kwkogfk-bHtxzsLrzPSVeOxJriwn3RcdHRt_AQ76NF9cvFx/s320/401.jpg" width="224" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
بقلم: عبد الفتاح أبو غدة</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<span style="color: #073763;"><br /></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">
<span style="color: #073763;">من أجمل الكتب التي قرأتها ولعلها أفضل ما كتب في تطوير الذات، كتاب أعدك أنه سيغير من نظرتك للحياة واستثمار الوقت بطريقة مختلفة، حتى أنك ستحسب لكل دقيقة حسابها وكيف تطور نفسك بشكل مستمر.</span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">
<span style="color: #073763;"><br /></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">
<span style="color: #073763;">فيما يلي تلخيص مبسط عن الكتاب، ولا يغني عنه.</span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="p1" dir="rtl" style="text-align: center;">
***<br />
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s1"><b>تلخيص كتاب:</b></span></div>
<div class="p1" dir="rtl">
<span class="s2"><b>قيمة الزمن عند العلماء</b></span></div>
<br />
<div class="p2" dir="rtl">
<span class="s2"><b>بقلم : الشيخ عبد الفتاح أبو غدة</b></span></div>
</div>
<div class="p1" dir="rtl" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">الزمن من أجل النعم وأغلاها , فهو ميدان وجود الإنسان . وقد أقسم الله سبحانه بالزمن للدلالة على عظم شأنه ، قال تعالى: (والعصر) (والضحى) وأنب الكفار في إضاعتهم لأعمارهم، (أولم نعمركم مايتذكر فيه من تذكر)، وقال رسول الله صلى الله عليه وسلم : (نعمتان مغبون فيهما كثير من الناس: الصحة والفراغ). مغبون: أي ذو خسران، والمقصود أن غالب الناس لا ينتفعون بالصحة والفراغ بل يصرفونها في غير محالها فيصير كل واحد منهما في حقهم وبالا.</span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">ولعظم شأن الزمن فهو مناط المساءلة يوم القيامة، قال صلى الله عليه وسلم: (لن تزول قدما عبد يوم القيامة حتى يسأل عن أربع خصال: عن عمره فيما أفناه، وعن شبابه فيما أبلاه، وعن ماله أين اكتسب وفيما أنفقه، وعلمه ماذا عمل به). </span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<u><span class="s1"></span><br /></u></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s2"><b><u>* نماذج من السلف مع الوقت: </u></b></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">- كان قتاده يختم القران في سبع، وإذا جاء رمضان ختم في كل ثلاث، فإذا جاء العشر ختم كل ليلة. </span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">- محمد بن الحسن كان يجزأ الليل ثلاثة أجزاء جزء ينام، وجزء يصلي، وجزء يدرس. وكان يوكل غيره في حوائج أهله ليكون أفرغ لقلبه وأصفى لفكره في الإشتغال لطلب العلم. وكان يزيل نومه بالماء ويقول إن النوم من الحرارة، ويبدد الملل والفتور بتلوين القراءة والمطالعة بإنتقاله إلى علم آخر. </span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">- أما الجاحظ فإنه كان إذا وقع بيده كتاب قرأه من أوله الى آخره حتى إنه كان يكتري دكاكين الوراقين ويبيت فيها للنظر في الكتب.</span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">- أما اسماعيل القاضي فإنه لم ير قط إلا وفي يده كتاب ينظر فيه أو يقلب الكتب لطلب كتاب ينظر فيه أو ينفض الكتب.</span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">- وأخبر عبد الرحمن عن أبيه أبي حاتم فقال: ربما كان يأكل وأقرأ عليه، ويمشي وأقرأ عليه، ويدخل الخلاء وأقرأ عليه، ويدخل البيت في طلب شيء وأقرأ عليه.</span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">- أما ابن المَكوِي القرطبي فقد كان لا يفارق المطالعة وفيها لذته، حتى وهو يتجر في سواق البزازين وفي أيام العيد.</span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">- سليم الرازي إما ينسخ أو يدرس أو يقرأ أو يتلو لا فراغ لديه حتى أثناء إصلاحه القلم يحرك شفتيه بذكر لئلا يمض عليه زمان وهو فارغ. </span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">- أبو عبدالله النيسابوري يقرأ عليه في حال مرضه وهو في فراشه، ونهاه الطبيب فقال: لا أستجير أن أمنعهم من القراءة وربما أكون قد حبست في الدنيا لأجلهم .</span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">- ابن القيم يروي عن ابن تيمية أنه إذا دخل الخلاء وصى ابنه قائلا: إقرأ في هذا الكتاب وارفع صوتك حتى اسمع.</span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">- المؤرخ ابن العديم الحلبي إذا سافر يركب في محفة تشد له بين بغلين، ويجلس فيها ويكتب. </span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">- ابن النفيس يسجل بعض مباحث الطب أثناء استحمامه، يخرج ويستدعي دواة وقلم وورق ويصنف مقالة ثم يعود ويكمل تغسيله .</span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<u><span class="s1"></span><br /></u></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s2"><b><u>* ما يعين على اغتنام الوقت:</u></b></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b>١ـ الإنفراد والعزلة ما أمكن والإختصار على السلام أو حاجة مهمة. </b></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">ابن الجزري إن اضطر للقاء البطالين شغل وقته بقص الورق وبري الأقلام وحزم الدفاتر فهي لا تحتاج إلى فكر وحضور قلب، فارصدها لأوقات زيارتهم لئلا يضيع وقته.</span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b>٢ـ قلة الإكل:</b><br />
الفخر الرازي يقول: والله إنني أتأسف في الفوات عند الاشتغال بالعلم في وقت الأكل، فإن الوقت والزمان عزيز.</span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b>٣ـ قلة النوم: </b></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">الإمام النووي يقول: بقيت نحو سنتين لم أضع جنبي إلى الأرض، وكان لا يأكل في اليوم والليلة إلا أكلة واحدة بعد عشاء الآخرة ويشرب شربة واحدة عند السحر، وسئل عن نومه فقال: إذا غلبني النوم استندت الكتب لحظة وأتنبه.</span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">وقال سفيان الثوري: بقلة الطعام يملك سهر الليل . </span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b>٤- الذكر، يعطي قوة حتى إنه ليفعل مع الذكر ما لم يُظن فعله بدونه.</b></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b>٥- حمل دفتر صغير وقلم لتقييد الفكرة إذا عنت حيثما كانت.</b></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b>٦- حمل ما لطف من الكتب وخف حمله للقراءة حيث تيسرت.</b></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">فقد كان الفتح بن خاقان فإنه كان يحمل الكتاب في كمه أو خفه فإذا قام من بين يدي المتوكل للبول أو الصلاة أخرج الكتاب فنظر فيه وهو يمشي، يصنع ذلك في ذهابه ورجوعه. فإذا أراد المتوكل القيام لحاجة، أخرج الكتاب وقرأه في مجلس المتوكل الى حين عوده.</span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b>٧- ترك المعاصي: </b></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">شكوت إلى وكيع سوء حفظي * فأرشدني إلى ترك المعاصي</span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b>٨- أن يخادع نفسه عند الملل والفتور بالأخبار والأشعار، أو الانتقال من غرفة إلى غرفة، أو الاستحمام، أو تلاوة القرآن، أو محادثة صديق. </b></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">قال أبو العتاهية: لن يصلح النفس إذ كانت مدبّرة إلا التنقل من حال إلى حال</span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b>٩- الاشتغال بالمهم وتقديمه على غير مهم.</b></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">وصية ابن سيرين: العلم أكثر من أن يحاط به، خذوا من كل شيء أحسنه.</span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b>١٠- سرعة الكتابة، سرعة القراءة، سرعة المشي.</b></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b>١١- عدم تأخير الأعمال وتأجيلها.</b></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">“كتب عمر إلى موسى الأشعري: أما بعد، فإن القوة في العمل آن لا تؤخر عمل اليوم إلى الغد، فإنكم إذا فعلتم ذلك تداركت عليكم الأعمال - أي تتابعت وتكاثرت- فلم تدروا بأيها تأخذون، فأضعتم”.</span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1"><b>١٢- مصاحبة المجدين الأذكياء، مذاكرة حاذق في الفن ساعة أنفع من المطالعة والحفظ لساعات، وقراءة أخبار العلماء الأفذاذ.</b></span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<u><span class="s1"><b></b></span><br /></u></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s2"><b><u>من نتائج المحافظة على الأوقات:</u></b></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">تمكن العلماء من قراءة كتاب واحد مرات كثيرة، فالنبوغ في العلم والرسوخ فيه لا يأتي إلا بإدامة النظر وتكرار المطالعة لا بتلقي دروس محدودة في ساعات معدودة.</span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s1">فقد قرأ أبو بكر بن عطية البخاري أكثر من ٧٠٠ مرة. وأبو اسحق الشيرازي يعيد كل درس ألف مرة. وغيرها من الأمثلة في تكرار القراءة والحفظ المتقن.</span></div>
<div class="p4" dir="rtl">
<span class="s1"></span><br /></div>
<div class="p3" dir="rtl">
<span class="s2"><b><u>حسن توزيع كل عمل على ما يناسبه من الأوقات: </u></b></span></div>
<div class="p3" dir="rtl">
السَّحر أحسن لمن أراد أن يصنع (كتابة الشعر والتأليف والدراسة)، وأما من أراد الحفظ فالليل، وللبحث أول النهار.</div>
<div class="p3" dir="rtl">
<br /></div>
<div class="p3" dir="rtl" style="text-align: center;">
***</div>
<ul>
</ul>
</div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-50086181958287021952016-11-03T14:25:00.000+03:002016-11-06T14:27:07.243+03:00يافا<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGLZr-FIypVdi7KwxK6fwqJx3ov2nCMaA4tVMzRAZSMw7BJ8K_IfKN14h4qzAriuqt4KUS3YpbFk8XlmXG8dJaxx1qLG8Leu7LAFVuRkak5ZWrrRginZwwd-bLy-3RnMz_7J2dwpaoU8P_/s1600/th.jpeg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGLZr-FIypVdi7KwxK6fwqJx3ov2nCMaA4tVMzRAZSMw7BJ8K_IfKN14h4qzAriuqt4KUS3YpbFk8XlmXG8dJaxx1qLG8Leu7LAFVuRkak5ZWrrRginZwwd-bLy-3RnMz_7J2dwpaoU8P_/s1600/th.jpeg" /></a></div>
<br />
<div style="text-align: center;">
<span style="font-size: large;">حكاية غياب ومطر</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="font-size: large;">نبال قندس</span></div>
يتميز أسلوب هذه الرواية بالثروة اللغوية المميزة، والإحساس المرهف، لكن الانتقالات الزمنية بين الفقرات لم تكن واضحة بشكل مفهوم عند القارئ، نبال لها قدرة فائقة بوصف الشخصيات والأحداث بدقة كأننا نراها، في ثنايا كلماتها تبث معاني ورسائل مفعمة بالحب والرقي. الحبكة بسيطة جدا، والخاتمة جميلة جدا.</div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-37016235650983589232016-03-28T14:37:00.000+03:002016-11-06T14:38:04.014+03:00كانت هنا<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgo1jHDrhWo_z5xPm_IqjuosXDvOiOZqWhKW-ErymKxPIqxAUkpgPV5Zh75AozLPCfzYFPPnXYoIIYFFmZ4ctsC6J_3fUOg1DXsIXhEsItaQMDbmad_y9lJKXWtH5xShq1ji6ccGfPfhAk2/s1600/12276737_151089551914284_1920629922_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgo1jHDrhWo_z5xPm_IqjuosXDvOiOZqWhKW-ErymKxPIqxAUkpgPV5Zh75AozLPCfzYFPPnXYoIIYFFmZ4ctsC6J_3fUOg1DXsIXhEsItaQMDbmad_y9lJKXWtH5xShq1ji6ccGfPfhAk2/s320/12276737_151089551914284_1920629922_n.jpg" width="320" /></a>*</div>
<br />
<div style="text-align: left;">
حنان السعيد</div>
رواية مليئة بالتفاصيل المذهلة، غارقة في التأمل، بدءا من قطرة المطر وإلى الكون أجمع، أحداثها في ما يقارب الأربع وعشرون ساعة، تعيش لحظاتها بجمالها وهدوءها وإيجابياتها اللا متناهية، لدرجة أنها تمنحك من الوقت ما يهدئ من عجلة الحياة المتسارعة، وتعطي لكل شيء بعدا أعمق ومعنى أجمل.<br />
المقدمة أقوى من الخاتمة، والحوارات ثرية بتنوعها الثقافي والفكري، ولولا مسألة جواز الموسيقى لكان الحديث عن تلاوة القرآن أجمل دون التطريق للمقامات خصوصا أنها مما اختلف فيه والحديث فيه له تفاصيل لابد من ذكرها.<br />
كانت هنا، جميلة بتأملاتها أكثر، بسيطة في الحبكة نوعا ما، الصور البلاغية مبهرة، وانسيابية الحديث قريبة من النفس.<br />
<br />
* الصورة من حساب دار النشر في الإنستغرام - دار نوفا.</div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-60234233718309031692016-03-01T00:26:00.000+03:002016-03-09T07:47:03.005+03:00التسكع على الخريطة<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<div style="text-align: right;">
<h4>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi9-N3qtd6u9l5aVvTlEFqqjh2R0O6fmdyDrPL1lnD0AZefAc11VjNlX_HJGoyA90c73Qua0eRJ26-aXEr50-wiq3wdashpSrPFHfXpBzLvUBBna_vwISwPLxljLmc2uUaPU5ilWzLeX0wQ/s1600/23264107.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi9-N3qtd6u9l5aVvTlEFqqjh2R0O6fmdyDrPL1lnD0AZefAc11VjNlX_HJGoyA90c73Qua0eRJ26-aXEr50-wiq3wdashpSrPFHfXpBzLvUBBna_vwISwPLxljLmc2uUaPU5ilWzLeX0wQ/s320/23264107.jpg" width="225" /></a></div>
<div style="text-align: center;">
<br /></div>
<div style="text-align: center;">
التسكع على الخريطة</div>
<div style="text-align: left;">
عبد الكريم الشطي</div>
قد يسافر مجموعة من الأشخاص لنفس البلد، ومع ذلك نجد كلا منهم يصف رحلته بشكل مختلف تماما عن الآخر، فحين يكون اهتمام أحدهم بالتسوق نجد الآخر يحب الطبيعة كما يوجد من يؤثر الراحة في بهو الفندق .. وهكذا..<br />أما في التسكع على الخريطة فنحن نرى السفر من زاوية أخرى قلما نراها بعيون عربية، فلسفة السفر مع حقيبة ظهر لكل المستلزمات مع بعض الهدايا الشرقية التي تسهل كسب الآخرين.<br />يتحدث - الشطي - في كتابه عن أربع رحلات وبقلم أدبي جميل، وفي ثنايا الصفحات تجد معلومات تاريخية مرتبطة بهذه المناطق التي يزورها مما سيمنح الكتاب بعدا تاريخيا وثقافيا لو تمت الإشارة لمصادرها، بالإضافة لصور منوعة له تمنيت لو كانت أكثر وضوحا وبنسخ أصلية غير مأخوذة من الانستغرام.<br />وفي حديثه المختصر عن الحياة في هذه المدن وأهاليها ومنازلهم وطعامهم .. تجده ينثر بعضا من خواطره.. مثل:<br />هذا ما ستكتشفه في طوافك السابع حول الكرة الأرضية: "نحن مختلفون من الخارج متشابهون من الداخل."<br />وتدرك أنك أنت الآخر كنت مغلفا بقشورك الخارجية التي كساك إياها مجتمعك منذ الطفولة، ما إن تتعرى منها قليلا حتى تكتشف صلصالك المخفي لتتجاوز الظاهر في رحلة إلى لبك الطاهر.<br />كما يتحدث عن التعامل مع المدن بطريقة جميلة ..<br />وحينما تطأ أي مدينة، عليك أن تقدر عمرها وتعاملها على عمرها.<br />ولكن تجدر الإشارة إلى أن هذا الأسلوب في الرحلات يعتبر نوعا من أنواع السفر، ولا يصح أن نشير له على أنه هو الأسلوب الأمثل وما عداه أقل منه، فكل منا له مقاصد تختلف عن غيره، وما نبحث عنه قد يكون متوفرا لغيرنا. وهذا ما اختلف فيه مع الكاتب فقد أشار إلى رحلته بأنها "السفر الحقيقي" وقلل من الأسلوب الدارج في السفر، كما في قوله:<br />" أنصحكم بالتخلص من عقدكم وتجربتها"<br />وقوله في موضع آخر:<br /> " كان نمط السفر الخليجي يحتم علينا التعالي على الآخرين وصرف آلاف الدنانير على الفنادق والمقاهي دون أن نعرف عن أهل البلد شيئا..."<br />لولا هذه الإشارات وبعض الأخطاء الإملائية -في الهمزات خصوصا- لكنت قيمت الكتاب ١٠ من ١٠ ، ومع ذلك أنصح بقراءته.</h4>
</div>
</div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-3928381598815870652015-02-01T21:50:00.000+03:002015-08-31T22:00:59.108+03:00اليد واللسان<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhqoh4HuFXWsOpy-lYt3vhzZN91LJGQ7KxWMjbSEWTep8GzVVjuDZc-_JjekzizSmj4Fy-hL9EwCZc2rOe4ubrvzgSTNRJabbXcp2C1gucaqbWPeVkXn7Fv4-MLylB7p3ci4DNIQAayE2Ki/s1600/th.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhqoh4HuFXWsOpy-lYt3vhzZN91LJGQ7KxWMjbSEWTep8GzVVjuDZc-_JjekzizSmj4Fy-hL9EwCZc2rOe4ubrvzgSTNRJabbXcp2C1gucaqbWPeVkXn7Fv4-MLylB7p3ci4DNIQAayE2Ki/s1600/th.jpg" /></a></div>
<div style="text-align: center;">
<span style="font-size: large;">القراءة والأمية ورأسمالية الثقافة</span></div>
<div style="text-align: left;">
<span style="font-size: large;">عبد الله الغذامي</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
كتاب ممتع مع الكاتب عبد الله الغذامي لأول مرة، وهو من ترشيح ابنتي مريم، وهو عبارة عن مجموعة مقالات منشورة في الصحف تم جمعها في هذا الكتاب، وقد تفاوتت هذه المقالات في درجة قوتها في الفكرة والطرح، سأقتبس منه بعضا مما أعجبني في كتابه.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: center;">
<span style="font-size: large;">نقرأ / لا نقرأ</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
في هذه المقالة يذكر الكاتب أن القراءة ليست محصورة على فعل القراءة نفسه بل يشمل حتى السمع والبصر، فقد يستمد الإنسان معلوماته منهما وليست مقصورة على صفحات الكتب فقط، وهذا ما يجعل المسلمين الأميين -في السابق- لم يؤخرهم جهلهم في القراءة عن الفتوحات والاختراعات. وفي هذا يقول:</div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: #0b5394;">" إن الربط بين القراءة والثقافة حتى لتكون هذه علامة على تلك لهو ربط قسري ويتجاهل حقائق جوهرية حول مصادر الثقافة، وأولها الرواية الشفاهية التي كانت مصدرا تاريخيا شاملا وكليا وله مفعول جبار في القديم مثلما له مفعول حديث في زمن الإذاعات والمسجلات والمرويات الصوتية" ص٢١</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
<a name='more'></a></div>
<div style="text-align: center;">
<span style="font-size: large;">المقارنة الثقافية</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
يشير الكاتب هنا إلى المقارنة بين القراءة عن العرب والغربيين في عدة أمور:</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: #0b5394;">"أن الكتب التي تحوز على مسميات <b>الأكثر مبيعا هي كتب ساذجة</b> وبسيطة وليست كتبا في المعرفة ولا في الثقافة العليا ولا في الثقافة الجادة، وهي إلى الاستهلاك وصناديق النفايات أسرع منها إلى العقول. وكثيرا ما يترك الناس هذا النوع من الكتب على كراسي الانتظار."ص٢٤</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: #0b5394;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: #0b5394;">"إن الحال الاجتماعية الغربية حال انفرادية، والفرد هناك هو كون قائم بذاته ويندر التفاعل الاجتماعي بين البشر، <b>وإذا ركب المرء في طيارة أو قطار وحافلة فإن الصمت يعم بين الركاب ويندر أن يدخل راكب وآخر في محادثة تقطع عليهم مشوار السفر ولهذا يلجأ الناس للكتب</b> البسيطة والمسلية لتزجية وقتهم كبديل عن المحادثة وهذا ما صنع موضة الكتب الأكثر مبيعا، بينما الطبع الشرقي هو تزجية الوقت في الأحاديث بين الناس المتعارفين وغير المتعارفين... وفي المقابل فإن التخاطب بين البشر هو ضرب من ضروب التبادل الثقافي والمعلوماتي مثلما هو إمتاع وتسلية وتزجية وقت." ص٢٥</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: center;">
<span style="font-size: large;">رفوف المكتبات</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="color: #0b5394;">"من أطرف المظاهر عندنا هو ما سنته دور إحدى دور النشر العربية حيث لاحظت أن الديدن العام في <b>طباعة ثلاثة آلاف نسخة من الكتاب غير نافع تسويقيا</b>، لأن انتظار حظوظها مع التسويق مؤملة للوصول إلى نفاد الطبعة الأولى سوف يطول، وإذا صارت تطبع خمسمائة نسخة فقط على أساس أن نفادها لن يطول كثيرا، وهذا سيعطيها مجالا لإعلان نفاد الطبعة الأولى (من دون ذكر الأرقام) والتبشير بالطبعة الثانية، <b>وهكذا حتى تصنع من الثلاثة آلاف نسخة المعتادة ست طبعات مدعاة</b>. وإذا رأى الزبون أن هذا الكتاب قد صدرت منها طبعتان في شهور تولد عنده الظن بأهمية الكتاب، وهي بعبة تسويقية <b>حرصت هذه الدار على كتابة رقم الطبعة في الركن الأيسر من أعلى الغلاف وبشكل بارز</b> بما أنه إعلان تسويقي." ص٧٩</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
هذه بعض المقتطفات من الكتاب الشيق: اليد واللسان.</div>
<div style="text-align: justify;">
يمكنكم قراءة النسخة الإلكترونية من كتاب اليد واللسان في موقع عبد الله الغذامي<a href="http://alghathami.com/%D9%83%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%AF-%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%B3%D8%A7%D9%86/" target="_blank"> ( من هنا )</a></div>
</div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-81379500032609218032015-01-20T22:30:00.000+03:002017-05-18T22:34:06.077+03:00المتشابهات في منهج دار القرآن الكريم التابع لإدارة الدراسات في دولة الكويت<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<a href="http://maybooks.blogspot.com/2015/01/blog-post.html" target="_blank"><b><span style="font-size: large;">المتشابهات في الجزء الثلاثون ( أولى مطور )</span></b></a><br />
<b><span style="font-size: large;"><br /></span></b>
<a href="http://maybooks.blogspot.com/2015/01/blog-post_9.html" target="_blank"><b><span style="font-size: large;">المتشابهات في الجزء التاسع والعشرين ( ثاني مطور )</span></b></a><br />
<b><span style="font-size: large;"><br /></span></b>
<a href="http://maybooks.blogspot.com/2015/01/blog-post_10.html" target="_blank"><b><span style="font-size: large;">المتشابهات في الجزء الثامن والعشرين ( ثالث مطور )</span></b></a><br />
<b><span style="font-size: large;"><br /></span></b>
<a href="http://maybooks.blogspot.com/2015/01/blog-post_11.html" target="_blank"><b><span style="font-size: large;">المتشابهات في الجزء السابع والعشرين ( رابع مطور )</span></b></a><br />
<b><span style="font-size: large;"><br /></span></b>
<a href="http://maybooks.blogspot.com/2015/01/blog-post_12.html" target="_blank"><b><span style="font-size: large;">المتشابهات في الجزء السادس والعشرين ( خامس مطور )</span></b></a><br />
<b><span style="font-size: large;"><br /></span></b>
<a href="http://maybooks.blogspot.com/2015/01/blog-post_13.html" target="_blank"><b><span style="font-size: large;">المتشابهات في الجزء الخامس والعشرين ( سادس مطور )</span></b></a><br />
<b><span style="font-size: large;"><br /></span></b>
<a href="http://maybooks.blogspot.com/2015/01/blog-post_14.html" target="_blank"><b><span style="font-size: large;">المتشابهات في الجزء الرابع والعشرين ( سابع مطور )</span></b></a><br />
<b><span style="font-size: large;"><br /></span></b>
<a href="http://maybooks.blogspot.com/2015/01/blog-post_15.html" target="_blank"><b><span style="font-size: large;">المتشابهات في الجزء الثالث والعشرين ( ثامن مطور )</span></b></a><br />
<b><span style="font-size: large;"><br /></span></b>
<a href="http://maybooks.blogspot.com/2015/01/blog-post_16.html" target="_blank"><b><span style="font-size: large;">المتشابهات في الجزء الثاني والعشرين ( أولى قراءات / دعوة )</span></b></a><br />
<b><span style="font-size: large;"><br /></span></b>
<a href="http://maybooks.blogspot.com/2015/01/blog-post_17.html" target="_blank"><b><span style="font-size: large;">المتشابهات في الجزء الحادي والعشرين ( ثاني قراءات / دعوة )</span></b></a><br />
<b><span style="font-size: large;"><br /></span></b>
<a href="http://maybooks.blogspot.com/2015/01/blog-post_18.html" target="_blank"><b><span style="font-size: large;">المتشابهات في الجزء العشرين ( ثالث قراءات / دعوة )</span></b></a><br />
<b><span style="font-size: large;"><br /></span></b>
<a href="http://maybooks.blogspot.com/2015/01/blog-post_19.html" target="_blank"><b><span style="font-size: large;">المتشابهات في الجزء التاسع عشر ( رابع قراءات / دعوة )</span></b></a></div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-52885873747058246422015-01-19T22:17:00.000+03:002017-05-18T22:18:43.630+03:00متشابهات الجزء التاسع عشر<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjqJI1ofU_X_xJqa9s_XfyjFeTDLxmHq4_7FoqnmTCPhpwwq9Pljycpjoy5rXpI-QPGunbQwcYxdiK4iBR1t0phrK4B9YkpOY_yGhb8GXbMEGSbIE6PtGmZPe-OOX8SbmXRY0m2Pht6OGVn/s1600/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A1%25D9%25A9%2529+%25D9%25A1-%25D9%25A3.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjqJI1ofU_X_xJqa9s_XfyjFeTDLxmHq4_7FoqnmTCPhpwwq9Pljycpjoy5rXpI-QPGunbQwcYxdiK4iBR1t0phrK4B9YkpOY_yGhb8GXbMEGSbIE6PtGmZPe-OOX8SbmXRY0m2Pht6OGVn/s640/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A1%25D9%25A9%2529+%25D9%25A1-%25D9%25A3.png" width="452" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgvia5y9ExYJzB-ZHR6yFv8mfs5D0-EBIXc-dyNhzfmme-Agm_STYA8VeOWADNEuMniHzQp7qJz512TEUBIPNc7t6y-FLc9HczbXUW7mXKSSPIRvh_vXqVImklsVpm3gIqd7H_QeHFeim8E/s1600/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A1%25D9%25A9%2529+%25D9%25A2-%25D9%25A3.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgvia5y9ExYJzB-ZHR6yFv8mfs5D0-EBIXc-dyNhzfmme-Agm_STYA8VeOWADNEuMniHzQp7qJz512TEUBIPNc7t6y-FLc9HczbXUW7mXKSSPIRvh_vXqVImklsVpm3gIqd7H_QeHFeim8E/s640/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A1%25D9%25A9%2529+%25D9%25A2-%25D9%25A3.png" width="454" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgyXY2dwb1ZwMNcMIQQYR3cVNi9AdL4GRu2B67OW44H3RaEVgof0thcu09ymcSKnzjP7DozD6WhCXNPk0eYxtAQOT4dPHazCPr7v6cBXjgNBDoQBAVTKpP5nFlOoZEQI-9b20UP867dBZ8S/s1600/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A1%25D9%25A9%2529+%25D9%25A3-%25D9%25A3.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgyXY2dwb1ZwMNcMIQQYR3cVNi9AdL4GRu2B67OW44H3RaEVgof0thcu09ymcSKnzjP7DozD6WhCXNPk0eYxtAQOT4dPHazCPr7v6cBXjgNBDoQBAVTKpP5nFlOoZEQI-9b20UP867dBZ8S/s640/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A1%25D9%25A9%2529+%25D9%25A3-%25D9%25A3.png" width="452" /></a></div>
<br /></div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-9573717690293693302015-01-18T22:15:00.000+03:002017-05-18T22:17:16.357+03:00متشابهات الجزء العشرين<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYBV9IYQl9B7NojrNlm4PLR4oX71Feg768xudu93kdy60DuEFZvZ5BkiOJSSPyF0EwUTeyVXsy7JZzWvZHn1B44CBqp84ZWbqjVkxP2OnvBj8AIn3SlCBc1cAgSuDkhIUQQKDC4c3-wlLv/s1600/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A2%25D9%25A0%2529+%25D9%25A1-%25D9%25A2.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYBV9IYQl9B7NojrNlm4PLR4oX71Feg768xudu93kdy60DuEFZvZ5BkiOJSSPyF0EwUTeyVXsy7JZzWvZHn1B44CBqp84ZWbqjVkxP2OnvBj8AIn3SlCBc1cAgSuDkhIUQQKDC4c3-wlLv/s640/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A2%25D9%25A0%2529+%25D9%25A1-%25D9%25A2.png" width="454" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPMjB7qiCfTrL5wc63AL5l_iIL1T8cC-1BbBlc8dVpZJluHEPznMfQg6XH976Ta_QOiMxka6Cde8QqTVy_hBnNiklzvxkX8yW6Vs5b6n48SxOBV5AtQEG9QoPHpQ2ws9HcFcvVSv3oXQ90/s1600/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A2%25D9%25A0%2529+%25D9%25A2-%25D9%25A2.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPMjB7qiCfTrL5wc63AL5l_iIL1T8cC-1BbBlc8dVpZJluHEPznMfQg6XH976Ta_QOiMxka6Cde8QqTVy_hBnNiklzvxkX8yW6Vs5b6n48SxOBV5AtQEG9QoPHpQ2ws9HcFcvVSv3oXQ90/s640/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A2%25D9%25A0%2529+%25D9%25A2-%25D9%25A2.png" width="452" /></a></div>
<br /></div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-72043681881493490972015-01-17T22:14:00.000+03:002017-05-18T22:15:40.387+03:00متشابهات الجزء الحادي والعشرين<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjh-GlDCDE5RgfAlN5nfr4kPlTuEuPOMYwhSpuqu__t9AU-_U91E93VI6BWymAzUXmlDXaxeJPYCVRlJnD2S0Gk0lnYNO7ya024NY4H1h1qHN6MBtgXOx16_Riig2D3QxMjAEZLGx2-POWO/s1600/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A2%25D9%25A1%2529+%25D9%25A1-%25D9%25A2.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjh-GlDCDE5RgfAlN5nfr4kPlTuEuPOMYwhSpuqu__t9AU-_U91E93VI6BWymAzUXmlDXaxeJPYCVRlJnD2S0Gk0lnYNO7ya024NY4H1h1qHN6MBtgXOx16_Riig2D3QxMjAEZLGx2-POWO/s640/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A2%25D9%25A1%2529+%25D9%25A1-%25D9%25A2.png" width="452" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjS6y4ql8bvrvqKu8HB6inx110gsUxci7ECY0mDfzEW7XhPcXB2Nqj2ikL-qNacw1ET9GZD829XB7dA1Mi3UDLqJcMgzZrht1KKNz0FM7PjGqkcpo0UNDG_832St5kYpRwWLGE7LA2xFPjQ/s1600/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A2%25D9%25A1%2529+%25D9%25A2-%25D9%25A2.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjS6y4ql8bvrvqKu8HB6inx110gsUxci7ECY0mDfzEW7XhPcXB2Nqj2ikL-qNacw1ET9GZD829XB7dA1Mi3UDLqJcMgzZrht1KKNz0FM7PjGqkcpo0UNDG_832St5kYpRwWLGE7LA2xFPjQ/s640/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A2%25D9%25A1%2529+%25D9%25A2-%25D9%25A2.png" width="452" /></a></div>
<br /></div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-65104134218318059942015-01-16T22:12:00.000+03:002017-05-18T22:13:55.117+03:00متشابهات الجزء الثاني والعشرين<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjb_DnVZe_HaQFqBvMDg_oDmMl8HxJUMQ4JcpBQ4PjL_34IxMTg3un5kkFCAIcbGykLzjvvd9k4JiZOWQmoVUR7N5_IzmbZoZT7-gfVZvD_WQQ6GPb0evxJP36xyUAff5OnGB5UYDst3eIh/s1600/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A2%25D9%25A2%2529+%25D9%25A1-%25D9%25A2.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjb_DnVZe_HaQFqBvMDg_oDmMl8HxJUMQ4JcpBQ4PjL_34IxMTg3un5kkFCAIcbGykLzjvvd9k4JiZOWQmoVUR7N5_IzmbZoZT7-gfVZvD_WQQ6GPb0evxJP36xyUAff5OnGB5UYDst3eIh/s640/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A2%25D9%25A2%2529+%25D9%25A1-%25D9%25A2.png" width="452" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgCIwS2l48UFYP1mO4Ox4r5atkHum8y1k3Vj5GetFqMr_n06Z7X4OvY9fPz6PrMH3utX-lys2ZITSrCzf2_N1KZ5McghP7bc4KtEaG2tGmdfJUwa94wVPHCiP4XLp_j-T9NBeQBGuKEzGEK/s1600/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A2%25D9%25A2%2529+%25D9%25A2-%25D9%25A2.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgCIwS2l48UFYP1mO4Ox4r5atkHum8y1k3Vj5GetFqMr_n06Z7X4OvY9fPz6PrMH3utX-lys2ZITSrCzf2_N1KZ5McghP7bc4KtEaG2tGmdfJUwa94wVPHCiP4XLp_j-T9NBeQBGuKEzGEK/s640/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A2%25D9%25A2%2529+%25D9%25A2-%25D9%25A2.png" width="452" /></a></div>
<br /></div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-13550703880990113242015-01-15T10:25:00.000+03:002017-05-14T14:12:02.248+03:00متشابهات الجزء الثالث والعشرين<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhF2iO-FiAjAwaAUPMunz8GbvBp6-fpf2oly5stMgznbY2coSoWUGhyIb2dM7E-DVcnarsgv9w4MxiVP6DwTaEK84nspnNOg8NtrUGx8RFNZnVv9DyWjXG82Z4j_b07ngfYHaccJHI_F48f/s1600/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A2%25D9%25A3%2529+%25D9%25A1-%25D9%25A2.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhF2iO-FiAjAwaAUPMunz8GbvBp6-fpf2oly5stMgznbY2coSoWUGhyIb2dM7E-DVcnarsgv9w4MxiVP6DwTaEK84nspnNOg8NtrUGx8RFNZnVv9DyWjXG82Z4j_b07ngfYHaccJHI_F48f/s640/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A2%25D9%25A3%2529+%25D9%25A1-%25D9%25A2.png" width="452" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjdOnW5j_MWUeYnnlq1w9H5-fgYlXpEJfRWcO14PSRjebvqpwb7nQpzj-kcsLoT8KgkcKaMCDVZ8QirTMuNc3-xnnMDd9Dnt3_xSjZpMMWK1P-DzNkve9h3POXjt4vrpGZKqIg5UuRQZ9el/s1600/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A2%25D9%25A3%2529+%25D9%25A2-%25D9%25A2.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjdOnW5j_MWUeYnnlq1w9H5-fgYlXpEJfRWcO14PSRjebvqpwb7nQpzj-kcsLoT8KgkcKaMCDVZ8QirTMuNc3-xnnMDd9Dnt3_xSjZpMMWK1P-DzNkve9h3POXjt4vrpGZKqIg5UuRQZ9el/s640/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A2%25D9%25A3%2529+%25D9%25A2-%25D9%25A2.png" width="454" /></a></div>
<br /></div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-11754547903879956962015-01-14T10:23:00.000+03:002017-05-14T14:11:23.947+03:00متشابهات الجزء الرابع والعشرين<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjMME12LwZBEfQWt7AXKyor-t_N34C531acgCDDqw4dNiR-rO9SvcveLLj8dIX192m-Dx06E0h7EIpHznuCvhwI2YyJ-Wfp0M4Vgrbt6fBYnSf1BwPw6PeiLxARaiNc-wnwcRbNdA92ch-I/s1600/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A2%25D9%25A4%2529+%25D9%25A1-%25D9%25A1.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjMME12LwZBEfQWt7AXKyor-t_N34C531acgCDDqw4dNiR-rO9SvcveLLj8dIX192m-Dx06E0h7EIpHznuCvhwI2YyJ-Wfp0M4Vgrbt6fBYnSf1BwPw6PeiLxARaiNc-wnwcRbNdA92ch-I/s640/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528%25D9%25A2%25D9%25A4%2529+%25D9%25A1-%25D9%25A1.png" width="452" /></a></div>
<br /></div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-38117410737576909502015-01-13T10:21:00.000+03:002017-05-13T10:22:31.360+03:00متشابهات في الجزء الخامس والعشرين<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjR9JQGf4wFS__ZfUjCzpAG9AtreXOztXmPM0T6k44tvp37Sz2ql1_uN6KmQJ0KI0yzikp0TBgXizQw8-2JU3dDvmxK7mMPy6yuSPW8UQwJMgc5MG7ATdneEkhBgSuLxnHAx8RjfrR6Tkfl/s1600/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528+%25D9%25A2%25D9%25A5+%2529+%25D9%25A1-%25D9%25A2.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjR9JQGf4wFS__ZfUjCzpAG9AtreXOztXmPM0T6k44tvp37Sz2ql1_uN6KmQJ0KI0yzikp0TBgXizQw8-2JU3dDvmxK7mMPy6yuSPW8UQwJMgc5MG7ATdneEkhBgSuLxnHAx8RjfrR6Tkfl/s640/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528+%25D9%25A2%25D9%25A5+%2529+%25D9%25A1-%25D9%25A2.png" width="452" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjyHc4VCQ5brJEzWAt44V9r7AObxPqDla57biJ3euNYwl6wPIRj_OZa2qhFEoWf_SQsithi_jf7WRtjagCMtTTrc4tn8is6LIg212XjLgL1Indi8c8Jg5pCkWIBUiPIbhyphenhyphenjomVG5P_QPdX7/s1600/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528+%25D9%25A2%25D9%25A5+%2529+%25D9%25A2-%25D9%25A2.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjyHc4VCQ5brJEzWAt44V9r7AObxPqDla57biJ3euNYwl6wPIRj_OZa2qhFEoWf_SQsithi_jf7WRtjagCMtTTrc4tn8is6LIg212XjLgL1Indi8c8Jg5pCkWIBUiPIbhyphenhyphenjomVG5P_QPdX7/s640/%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%2528+%25D9%25A2%25D9%25A5+%2529+%25D9%25A2-%25D9%25A2.png" width="452" /></a></div>
<br /></div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3533543062371573052.post-28345578781738388192015-01-12T21:30:00.000+03:002017-05-12T22:02:31.883+03:00متشابهات الجزء السادس والعشرين<div dir="rtl" style="text-align: right;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7riW8Tuo860EMbsRnaTInYbrv2UonU4Ma0KDn1wa4OnYBrKTJmtLgY7C8WhGuq9wAl0ehPUDCLRG6gQ5CwfGQ-3w1i6QPUdBDeP9OnQ0SvFt0Xg95-nbQG3cBLmn4dWWIXGTKHNib2DyY/s1600/%25D8%25A7%25D9%2584%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%25D9%2581%25D9%258A+%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25AC%25D8%25B2%25D8%25A1+%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25B3%25D8%25A7%25D8%25AF%25D8%25B3+%25D9%2588%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25B9%25D8%25B4%25D8%25B1%25D9%258A%25D9%2586+%25D9%25A1-%25D9%25A3.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7riW8Tuo860EMbsRnaTInYbrv2UonU4Ma0KDn1wa4OnYBrKTJmtLgY7C8WhGuq9wAl0ehPUDCLRG6gQ5CwfGQ-3w1i6QPUdBDeP9OnQ0SvFt0Xg95-nbQG3cBLmn4dWWIXGTKHNib2DyY/s640/%25D8%25A7%25D9%2584%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%25D9%2581%25D9%258A+%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25AC%25D8%25B2%25D8%25A1+%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25B3%25D8%25A7%25D8%25AF%25D8%25B3+%25D9%2588%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25B9%25D8%25B4%25D8%25B1%25D9%258A%25D9%2586+%25D9%25A1-%25D9%25A3.png" width="454" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiD1qB2vP4ZrlyctuVttulcGJL_TmA2-Eap3Cb1_dwVgbRqWvKtodMOcuJXJC3IHkqS9gRr4uYbQQFNBti2B9QPLSVwDprRVBt4xCdQS3QnwRv5-_RengUbQ63F66D-WMFFyLSQApAikxCJ/s1600/%25D8%25A7%25D9%2584%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%25D9%2581%25D9%258A+%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25AC%25D8%25B2%25D8%25A1+%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25B3%25D8%25A7%25D8%25AF%25D8%25B3+%25D9%2588%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25B9%25D8%25B4%25D8%25B1%25D9%258A%25D9%2586+%25D9%25A2-%25D9%25A3.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiD1qB2vP4ZrlyctuVttulcGJL_TmA2-Eap3Cb1_dwVgbRqWvKtodMOcuJXJC3IHkqS9gRr4uYbQQFNBti2B9QPLSVwDprRVBt4xCdQS3QnwRv5-_RengUbQ63F66D-WMFFyLSQApAikxCJ/s640/%25D8%25A7%25D9%2584%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%25D9%2581%25D9%258A+%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25AC%25D8%25B2%25D8%25A1+%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25B3%25D8%25A7%25D8%25AF%25D8%25B3+%25D9%2588%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25B9%25D8%25B4%25D8%25B1%25D9%258A%25D9%2586+%25D9%25A2-%25D9%25A3.png" width="452" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjPByNzr1gBpT9YgqymolCO9SC6YrGq_aRx6kkz847TEDp02ygPtIA8j4ShPoIfsTxDBv6kJH0QrmlNozM061P3oU-TZ2BhIpf8z7ewxlH4TgAb5wzpey9oye7PepJOCrOa5TuwakD2EcHZ/s1600/%25D8%25A7%25D9%2584%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%25D9%2581%25D9%258A+%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25AC%25D8%25B2%25D8%25A1+%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25B3%25D8%25A7%25D8%25AF%25D8%25B3+%25D9%2588%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25B9%25D8%25B4%25D8%25B1%25D9%258A%25D9%2586+%25D9%25A3-%25D9%25A3.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjPByNzr1gBpT9YgqymolCO9SC6YrGq_aRx6kkz847TEDp02ygPtIA8j4ShPoIfsTxDBv6kJH0QrmlNozM061P3oU-TZ2BhIpf8z7ewxlH4TgAb5wzpey9oye7PepJOCrOa5TuwakD2EcHZ/s640/%25D8%25A7%25D9%2584%25D9%2585%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2587%25D8%25A7%25D8%25AA+%25D9%2581%25D9%258A+%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25AC%25D8%25B2%25D8%25A1+%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25B3%25D8%25A7%25D8%25AF%25D8%25B3+%25D9%2588%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25B9%25D8%25B4%25D8%25B1%25D9%258A%25D9%2586+%25D9%25A3-%25D9%25A3.png" width="454" /></a></div>
<br /></div>
mayhttp://www.blogger.com/profile/01973960697921990143noreply@blogger.com0